Przetoka tętniczo-żylna umożliwia sprawne i niepowikłane wykonanie dializy przy niewydolności nerek. Nie można z niej korzystać w przypadku nowych, ostrych zachorowań, gdyż proces kwalifikacji do zabiegu, a następnie tzw. dojrzewania przetoki trwa za długo. W takich sytuacjach używa się specjalnych, dwudrożnych cewników.
Czym jest przetoka tętniczo-żylna?
Przetoka tętniczo-żylna to zespolenie (połączenie) naczyniowe, którym spaja się tętnicę obwodową z przebiegającą w pobliżu żyłą. Powoduje to wprawdzie niewielkie zmniejszenie przepływu krwi przez rękę, ale jednocześnie pozwala na wytworzenie drogi, którą w krótkim czasie przepływa duża ilość krwi. Ułatwia to podłączenie drenów niezbędnych do regularnego wykonywania dializ. Takie rozwiązanie nie tylko usprawnia pracę personelu medycznego, ale znacząco zwiększa komfort życia chorego.
Jak wykonuje się przetokę tętniczo-żylną?
Przetokę tętniczo-żylną wykonuje się w znieczuleniu przewodowym lub nawet miejscowym. Odcinek łączący naczynia tworzony jest z wypreparowanego w trakcie operacji fragmentu własnego naczynia żylnego chorego albo z materiału syntetycznego.
Zabieg poprzedzony jest szczegółowymi badaniami naczyń, aby stwierdzić, czy nie ma w nich zmian chorobowych, czy ich wydolność jest dostateczna dla ukrwienia ręki i zapewnienia jednoczenie przepływu krwi przez przetokę, a także czy odpływ żylny jest prawidłowy. W tym celu stosuje się pomiary ciśnienia tętniczego (tzw. test Allena), a w koniecznych przypadkach – badania ultrasonograficzne (z użyciem przystawki dopplerowskiej pozwalającej na ocenę przepływu krwi) oraz badania angiograficzne z wykorzystaniem kontrastu.
Tego typu wstępna diagnostyka jest niezbędna ze względu na fakt, że przetoka po jej wykonaniu „dojrzewa” przez okres sięgający nawet 12 tygodni i dopiero wtedy wiadomo, czy spełni swoją rolę. Oznacza to, że dostęp do naczyń pacjenta w celu jego dializowania musi być w międzyczasie zapewniony inną metodą – przez stosowanie krótko- lub długoterminowych cewników, które nie zapewniają porównywalnego komfortu i są częściej przyczyną występowania powikłań.
Proces dojrzewania przetoki obejmuje w pierwszej fazie jej wygojenie. Jednocześnie zmieniają się warunki przepływu krwi: krew z tętnicy trafia pod wysokim ciśnieniem do żyły, co powoduje jej stopniowe rozszerzenie i zwiększenie przepływu. Efekt ten jest bardzo pożądany, gdyż ułatwia wymianę krwi między krwioobiegiem chorego a dializatorem. W dobrze funkcjonujących przetokach krew przepływa z prędkością przekraczającą 1 litr na minutę.
Polecamy: Układ krwionośny – budowa, funkcje i choroby
Przetoka tętniczo-żylna – powikłania
Powikłania związane z przetoką tętniczo-żylną można podzielić na okołooperacyjne i związane z jej normalnym użytkowaniem. Do powikłań okołooperacyjnych zalicza się m.in.:
- zakażenie tkanek,
- zmiany zakrzepowe w przetoce,
- nieszczelność zespolenia,
- zamknięcie przetoki lub niedostateczny przepływ krwi.
Z użytkowaniem przetoki po okresie dojrzewania wiąże się możliwość powstania komplikacji, takich jak:
- zakażenie tkanek w okolicy przetoki,
- wprowadzenie do krwioobiegu drobnoustrojów grożących ciężkim, ogólnoustrojowym zakażeniem,
- zmiany zakrzepowe i zarastanie przetoki.
Specyficznym powikłaniem jest tzw. zespół podkradania, w którym przepływ przez przetokę jest na tyle duży, że do części obwodowej kończyny dopływa zbyt mało krwi. Powoduje to ziębnięcie i bladość ręki, niekiedy zaburzenia czucia (parestezje), a w ciężkich przypadkach – zaburzenia troficzne pod postacią zmian skórnych lub martwicy tkanek. Taki stan jest wskazaniem do leczenia operacyjnego. Może ono poprawić warunki krążenia w kończynie.
Polecamy: Czym jest flebologia? Jakimi chorobami zajmuje się flebolog?
Jak zbudowany jest i jak działa układ krążenia? Dowiesz się tego z filmu:
Pielęgnacja przetoki tętniczo-żylnej
Osoba z przetoką tętniczo-żylną musi przede wszystkim kontrolować stan miejscowy. Po kolejnych wkłuciach może powstać odczyn zapalny albo infekcja. Możliwe jest również powikłanie pod postacią zakrzepu w obrębie przetoki. Dlatego codzienną czynnością powinno być sprawdzanie, czy skóra na przedramieniu nie jest obrzęknięta, zaczerwieniona, nadmiernie ucieplona oraz czy pod wpływem ucisku nie pojawia się ból. Prawidłowym zjawiskiem są charakterystyczne objawy obecności przetoki tętniczo-żylnej:
- wyczuwalne tętnienie powłok nad przetoką,
- szum w obrębie przetoki słyszalny stetoskopem lub nawet po przyłożeniu ucha.
Chory nie powinien przeciążać kończyny z przetoką dźwiganiem ciężkich przedmiotów albo np. uprawianiem sportów, w których wymagane jest długotrwałe lub intensywne użycie kończyn górnych (np. jazda na rowerze). Przetoki nie wolno narażać na nadmierne przechłodzenie lub przegrzanie. Chory musi też pamiętać o tym, że uraz przedramienia z przetoką może spowodować jej uszkodzenie lub powstanie zakrzepu.
