Przeszczep skóry to technika stosowana w chirurgii urazowej i plastycznej. Najczęściej wykorzystuje się skórę pobraną z innych miejsc ciała chorej osoby. Tymczasowo można też użyć materiału syntetycznego, pochodzącego od dawców – ludzi albo zwierząt.
Gojenie się ran skóry
Rany, które powstają na skórze, goją się w kilku etapach. Bezpośrednio po urazie rozpoczyna się proces hemostazy (hamowania krwawienia). Biorą w nim udział płytki krwi, zbijające się w obrębie rany w agregaty, oraz białko fibryna. Wspólnie pokrywają ranę i tworzą skrzep. Zapobiegają w ten sposób utracie płynów i zakażeniu miejsca zranienia. W miejscu urazu rozwija się stan zapalny. Dochodzi do zaczerwienienia, obrzęku i zwiększenia ucieplenia tkanek, a chory odczuwa ból. Funkcja narządu jest wówczas upośledzona.
W kolejnych etapach gojenia następuje stopniowe ziarninowanie tkanki, napełzanie z obrzeży rany komórek nabłonka i wygojenia. Jeśli rana jest głęboka (obejmuje skórę właściwą), w jej miejscu powstaje blizna, która może ściągać skórę, ograniczając ruchomość i powodując przykurcze.
Wskazania do wykonania przeszczepu skóry
Wskazaniami do wykonania przeszczepu skóry są sytuacje, w których istnieje niebezpieczeństwo zakażenia rany albo powstania naruszających funkcję narządu blizn. Przeszczep konieczny jest także wówczas, gdy powierzchnia rany jest duża i może dojść do zaburzeń równowagi wodno-elektrolitowej, wstrząsu hipowolemicznego, toksycznego albo rozległego zakażenia.
Szczególnymi przypadkami są np. rany twarzy (szarpane, gryzione), które grożą jej deformacją, niedomykalnością powiek, ust albo poważnym defektem kosmetycznym. Inną grupą takich urazów są oparzenia (będące efektem np. pożaru, działania substancji chemicznej lub gorącej cieczy), które stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia.
Przeszczep skóry po oparzeniu
Oparzenia obejmujące 25–30% powierzchni ciała uważa się za stan bezpośredniego zagrożenia życia, bez względu na ich głębokość. W trakcie leczenia dochodzi do gwałtownych zaburzeń wodno-elektrolitowych. Pojawiają się rozległe obrzęki, a jednocześnie duża ilość płynów jest tracona przez sączącą powierzchnię ran. Wraz z płynem uciekają białka osocza, których niedobór nasila dodatkowo objawy. W efekcie może dojść do gwałtownego wstrząsu ze spadkiem ciśnienia, zaburzeniami krążenia mózgowego, a nawet do śmierci chorego. Rozległe rany są też wrotami dla drobnoustrojów, które mogą przenikać do krwi, stając się przyczyną posocznicy (tzw. sepsy).
Zabezpieczenie oparzeń zwykłym opatrunkiem powoduje, że proces gojenia przebiega z pozostawieniem blizn i trwa bardzo długo. Dlatego głębokie rany III lub IVo (obejmujące całą grubość skóry lub sięgające głębiej) uważa się za bezwzględne wskazanie do przeszczepu skóry.
Przeszczep skóry – pobranie materiału
Źródłem materiału do przeszczepu jest skóra pobrana ze zdrowych miejsc. Są to najczęściej uda, pośladki, okolica podłopatkowa. Celem jest pozyskanie płatów o jednolitej, określonej grubości i strukturze. Skórę pobiera się bezpośrednio przed przeszczepieniem.
W przypadku płatków pośredniej grubości, które zawierają warstwę naskórkową i część grubości skóry właściwej, zabieg ten wykonuje się za pomocą urządzenia zwanego dermatomem. Płatki pełnej grubości odpreparowuje się ręcznie. Ich zaletą jest to, że wygajają się bez tendencji do ściągania i bliznowacenia, są pełnowartościowym uzupełnieniem głębokiego ubytku. Zazwyczaj są to tzw. wolne przeszczepy skóry, gdyż pobrany materiał odcina się w całości i przenosi w inne miejsce. Jedynie gdy w okolicy rany znajduje się nadmiar skóry, można użyć tzw. płata uszypułowanego, który przesuwa się w miejsce zranienia, pozostawiając jego połączenie z naczyniami krwionośnymi i nerwami.
Płatki pośredniej grubości można naciąć tak, by stworzyły siateczkę o powierzchni większej niż pobrany płatek. Wtedy gojenie w otworach siatki przebiega jak w przypadku innych ran – przez stopniowe ziarninowanie i naskórkowanie. Tego typu leczenie zwiększa niebezpieczeństwo lekkiego ściągania skóry i bliznowacenia, ale może być niezbędne w przypadku znacznej powierzchni ciała.
Gdzie można zastosować przeszczep skóry?
Pobrany materiał można położyć w niemal dowolnym miejscu ciała. Miejscami szczególnymi są:
- twarz,
- skóra głowy i szyi,
- kończyny – zwłaszcza na powierzchniach zgięciowych.
W efekcie unika się powstawania defektów kosmetycznych, przykurczów, ograniczeń ruchomości kończyn lub szyi. Na pozostałych powierzchniach ciała bierze się pod uwagę fakt, że przeszczep stanowi najlepszy opatrunek rany, przyspiesza gojenie i poprawia jego ostateczny efekt.
Przeszczep skóry – etapy gojenia
Przeszczep skóry niepełnej grubości polega na dokładnym przyłożeniu pobranego płatka do oczyszczonej, dobrze ukrwionej powierzchni rany i zabezpieczeniu opatrunkiem uciskowym. Aby płatek nie przesuwał się po powierzchni rany, często unieruchamia się operowaną okolicę ciała. Płatek pełnej grubości wszywa się w ubytek za pomocą szwów skórnych.
Początkowo płatek pobiera substancje odżywcze wyłącznie z płynów podłoża. W ciągu kilku dni dochodzi do zespolenia płatka z podłożem za pomocą włóknika, a następnie tkanki ziarninowej. Do płatka wrastają naczynia krwionośne, które zapewniają im ukrwienie. W ciągu kilku kolejnych miesięcy w przeszczepie pojawiają się również zakończenia włókien nerwowych z podłoża, co pozwala na odzyskanie czucia w miejscu przeszczepu.
Powikłania przeszczepu skóry
Podstawowe powikłania przeszczepu skóry to:
- infekcje w miejscu pobrania lub wszczepienia,
- martwica płatka,
- krwiak,
- tworzenie się pod płatkiem pęcherzowych zbiorników płynu przesiękowego, który opóźnia przyrośnięcie przeszczepu i ostateczne zagojenie rany.
Ile trwa gojenie się rany w przypadku przeszczepu? Zobaczcie na filmie:
