Przeszczep rogówki to metoda mikrochirurgicznego zastąpienia chorej części lub niemal całej rogówki materiałem pochodzącym od dawcy. Jeśli operacja jest skuteczna, pacjent może całkowicie odzyskać wzrok.
Budowa rogówki
Rogówka stanowi przednią, przejrzystą powierzchnię gałki ocznej. Składa się z kilku warstw. Licząc od zewnątrz, są to:
- warstwa nabłonkowa (w której znajdują się liczne czuciowe zakończenia nerwowe),
- błona Bowmana,
- istota właściwa, złożona z włókien tkanki łącznej,
- błona Descemeta,
- śródbłonek.
Rogówka jest przejrzysta dzięki temu, że istota właściwa jest zbudowana z włókien tworzących bardzo regularny, równoległy układ oraz w związku z faktem, że stopień jej uwodnienia jest bardzo niski. Szczególną rolę w utrzymaniu tego stanu mają komórki śródbłonka, dbające o utrzymywanie bariery między istotą właściwą a wnętrzem oka, wypełnionym cieczą wodnistą. Stanowią one pewnego rodzaju jednokierunkową pompę, „odsysającą” wodę z rogówki.
Rogówka nie ma naczyń krwionośnych. Źródłem tlenu i substancji odżywczych są dla niej powietrze zewnętrzne, film łzowy, naczynia w obszarze rąbka (brzeżnej części rogówki) oraz ciecz wodnista wypełniająca komorę przednią oka.
Przeszczep rogówki - po 27 latach od utraty wzroku - przeszła pani Regina. Na czym polega nowatorski zabieg, który przeszła? Dowiecie się tego z filmu:
Dekompensacja rogówki
Komórki śródbłonka nie namnażają się, więc w ciągu życia ich ilość sukcesywnie spada. Początkowa ilość (ok. 3000–4500 sztuk na mm2) zmniejsza się do wartości osiągających przeciętnie 1500/mm2. Pewne schorzenia, urazy oraz wykonywane wewnątrz oka zabiegi operacyjne sprawiają jednak, że utrata śródbłonka jest większa niż normalnie.
W zdrowym oku jednowarstwowy śródbłonek przypomina plaster miodu. Kiedy komórek ubywa, zmieniają one kształt z sześciokątnego na nieregularny, powiększają się tak, by pokryć ubytki. Jeśli ilość komórek na 1 mm2 spadnie poniżej 500, warstwa ta staje się niewydolna. Zwiększa się jej przepuszczalność, a rogówka, pochłaniając wodę, staje się nieprzejrzysta. Taki stan nazywa się dekompensacją rogówki. W krańcowych sytuacjach powoduje ona tzw. zwyrodnienie pęcherzowe rogówki, które – oprócz zaburzeń widzenia – może być przyczyną silnych dolegliwości bólowych.
Przyczyny kwalifikacji do przeszczepu rogówki
Wskazaniami do przeszczepu rogówki mogą być:
- zwyrodnienie pęcherzowe rogówki,
- stan po przebytym urazie rogówki z bliznami, szczególnie w centralnej części,
- niepoddający się leczeniu zachowawczemu stożek rogówki,
- owrzodzenia bakteryjne lub grzybicze,
- zespół pseudoeksfoliacji (powodujący przyspieszoną utratę komórek śródbłonka),
- inne przyczyny powodujące dekompensację rogówki.
Kwalifikacja chorego do zabiegu
Warunkiem kwalifikacji do zabiegu jest wyczerpanie innych, zachowawczych metod leczenia rogówki chorego. Podstawowym kryterium jest ocena, czy nowo wszczepiona rogówka będzie mogła prawidłowo funkcjonować. Pod uwagę bierze się wydzielanie łez, funkcję okolicznych naczyń i nerwów, a także stan powiek. Ich niedomykalność albo niedobór łez mogą doprowadzić do wysuszenia przeszczepu, zmętnienia i ponownej utraty wzroku. Wyklucza się też chorych, którzy cierpią na inne poważne choroby oka (jaskrę, zwyrodnienie plamki, odwarstwienie siatkówki), gdyż przeszczep nie przywróci im właściwej ostrości widzenia. Przeciwwskazaniami mogą być również niektóre choroby metaboliczne, układowe albo ogólny stan zdrowia, uniemożliwiający wykonanie znieczulenia ogólnego.
Rodzaje zabiegu przeszczepu rogówki
Najczęstszą formą zabiegu jest pełnowarstwowy przeszczep rogówki. Z oka dawcy pobiera się okrągły fragment rogówki, obejmujący całą jej grubość i niemal całą powierzchnię. Identyczny fragment wycina się (niekiedy nawet tym samym, specjalnym nożem) z rogówki biorcy tak, by implantowany fragment idealnie pasował do otworu.
Drugą odmianą jest przeszczep częściowy, gdy wycina się jedynie chorą warstwę o określonej grubości, pozostawiając część rogówki chorego. Przeszczepiony materiał zastępuje wówczas usunięty fragment, opierając się na pozostawionej tkance.
Przebieg przeszczepu rogówki
Przeszczep rogówki wykonuje się na bloku operacyjnym, pod specjalnym mikroskopem mikrochirurgicznym. Operacja może być wykonana w chwili, gdy do dyspozycji jest materiał od dawcy. Czasem jest to rogówka, która właśnie została pobrana od zmarłej osoby. Może ona także pochodzić z tzw. banku rogówki. Jest to instytucja, która w sterylnych, zapewniających odpowiednie środowisko warunkach przechowuje dostępny materiał transplantacyjny i udostępnia go w razie potrzeby akredytowanym, wyspecjalizowanym ośrodkom okulistycznym.
Przeszczepiany fragment rogówki przyszywa się szwami (najczęściej krzyżykowymi) na całym obwodzie tak, by zapewnić szczelność oka i zapobiec przeciekowi cieczy wodnistej z wnętrza oka.
Rekonwalescencja po przeszczepie rogówki
Chory po przeszczepie rogówki podlega regularnej kontroli lekarskiej. Przez 3–4 tygodnie nosi na operowanym oku opatrunek, po kilku, kilkunastu miesiącach usuwa się szwy.
Jeśli operacja i przebieg pooperacyjny są niepowikłane, ostrość widzenia stopniowo poprawia się. W zdecydowanej większości przypadków można liczyć na świetne rezultaty. Choć nie zawsze uzyskuje się pełną ostrość wzroku, przywraca się chorym możliwość normalnego funkcjonowania w codziennym życiu i zdolność do samoobsługi.
Koszt wykonania przeszczepu rogówki
Zabieg przeszczepu rogówki jest w określonych przypadkach refundowany w ramach ubezpieczenia zdrowotnego. Operację można również wykonać prywatnie. Ceny w poszczególnych ośrodkach znacznie się różnią, ale utrzymują się na poziomie kilku tysięcy złotych.
Zobaczcie także jak wygląda zabieg laserowej korekcji wzroku:
