Podwójne widzenie (dwojenie, diplopia) to stan, który najczęściej jest objawem choroby. Fizjologicznie występuje jedynie wtedy, gdy spogląda się na znajdujący się blisko przedmiot – wówczas elementy odległe widziane są podwójnie. Możliwa jest też odwrotna sytuacja.
Podwójne widzenie – objawy
Podwójne widzenie jest subiektywnym objawem, który polega na postrzeganiu dwóch obrazów tego samego obiektu. Mogą one być zlokalizowane względem siebie w poziomie, w pionie lub skośnie. Czasem zdarza się, że jeden z nich jest mniej ostry od drugiego. Najczęściej zdwojenie znika po zamknięciu lub zasłonięciu jednego oka, ale możliwy jest też specyficzny przypadek, gdy objaw utrzymuje się po wykonaniu tej czynności – podwójne widzenie jednooczne. Lekarz badający chorego z diplopią może obserwować jednocześnie inne zjawiska, takie jak:
- zez,
- opadanie powieki,
- zaburzenia ruchomości gałek ocznych,
- wytrzeszcz,
- anomalie budowy tęczówki lub rogówki.
Jak wygląda leczenie zeza? Dowiesz się tego z naszego filmu
Podwójne widzenie – przyczyny
Podstawową przyczyną podwójnego widzenia obuocznego są zaburzenia tzw. fuzji, czyli łączenia przez ośrodki wzrokowe obrazów pochodzących z obu oczu. Fizjologicznie różnią się one ze względu na różny kąt obserwacji danego elementu przez gałki oczne, położone w pewnej odległości od siebie. Dzięki możliwościom mózgu obrazy te są łączone, co pozwala na ocenę odległości i uzyskanie wrażenia trójwymiarowości.
Zaburzenia widzenia obuocznego mogą mieć przyczyny czynnościowe oraz organiczne, wynikające z chorób okulistycznych, neurologicznych lub endokrynologicznych. Podwójne widzenie u dzieci często spowodowane jest obecnością zeza. Jego przyczynami mogą być m.in. nieleczone zaburzenia ostrości wzroku, wady rozwojowe czaszki lub mięśni zewnętrznych oka oraz schorzenia neurologiczne. W przypadku nieskorygowanej wady wzroku oko chore, „nie widząc” obserwowanego przedmiotu, nie ustawia się we właściwej pozycji (brak odpowiedniej fiksacji). W przypadku zaburzeń anatomicznych lub neurologicznych, nawet przy właściwej ostrości widzenia skierowanie spojrzenia obu gałek w jedno miejsce jest niemożliwe ze względu na ograniczenie ruchomości przynajmniej jednej gałki ocznej. Dwojenie obuoczne może pojawiać się u osób, które wcześniej prawidłowo widziały. Przyczynę może stanowić:
- porażenie nerwów kontrolujących czynność zewnętrznych mięśni oka, odpowiedzialnych za jego ruchomość,
- uraz oczodołu lub oka,
- stan zapalny tkanek oczodołu,
- wytrzeszcz (np. w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa),
- nowotwór,
- miastenia – choroba powodująca męczliwość mięśni i dwojenie nasilające się po dłuższym okresie aktywności i zmniejszające się lub ustępujące po okresie wypoczynku, np. snu.
Porażenie nerwów może być objawem udaru mózgu, stwardnienia rozsianego lub innych chorób ośrodkowego układu nerwowego. Podwójne widzenie jednooczne może być spowodowane podwichnięciem soczewki oka, wynikającym z procesu chorobowego lub urazu. Przyczyny mogą również stanowić: choroba siatkówki, anomalia budowy tęczówki (np. wrodzony lub pooperacyjny otwór), rogówki lub tylnego odcinka gałki ocznej. W diagnostyce różnicowej przemijającego dwojenia uwzględnia się też stan zapalny. Czasami diplopię powoduje wysuszenie rogówki w przebiegu zespołu suchego oka.
Co zrobić, aby mieć dobry wzrok? Zobacz nasz film i poznaj opinię eksperta
Podwójne widzenie – leczenie
Leczenie podwójnego widzenia obejmuje metody chirurgiczne i zachowawcze. Zabieg operacyjny może być niezbędny w pewnych postaciach zeza (gdy wykonuje się plastykę mięśni zewnętrznych oka), w przebiegu nowotworu oczodołu lub gałki ocznej, przy rekonstrukcji ścian oczodołu po urazach, niektórych chorobach siatkówki albo jeśli przyczyną dwojenia jest zaćma lub podwichnięcie soczewki.
Leczenie zachowawcze podwójnego widzenia spowodowanego zezem obejmuje w pierwszej kolejności korektę ewentualnych wad refrakcji zaburzających widzenie (przy pomocy okularów lub szkieł kontaktowych) oraz ćwiczenia pleoptyczne i ortoptyczne. W wybranych sytuacjach dwojenie można korygować, stosując specjalne okularowe soczewki lub nakładki pryzmatyczne.
Jeśli przyczyną diplopii są choroby neurologiczne lub endokrynologiczne, podstawowe znaczenie ma specjalistyczne leczenie schorzeń podstawowych. Powoduje ono najczęściej zatrzymanie postępu zaburzeń widzenia, a nawet ich częściowe lub całkowite cofnięcie.
Podwójne widzenie – ćwiczenia
W leczeniu zeza u dzieci duże znaczenie mają odpowiednio zaplanowane i wykonywane pod opieką ćwiczenia. W procesie leczenia udział biorą lekarz strabolog (okulista specjalizujący się w diagnostyce i terapii zeza) oraz ortoptysta (osoba prowadząca zajęcia z chorym).
Ćwiczenia pleoptyczne pozwalają na uzyskanie poprawy fiksacji niedomagającego (gorszego) oka na obserwowanym przedmiocie. Stosuje się w takim przypadku np. zasłanianie oka lepiej widzącego albo czasowe porażenie jego akomodacji atropiną (co powoduje znaczący spadek ostrości widzenia). Oba te zabiegi służą wymuszenie konieczności posługiwania się okiem mniej sprawnym.
Ćwiczenia ortoptyczne wykonywane są w celu uzyskania lepszej konwergencji oczu (kierowaniu się obu gałek na jeden punkt) oraz wspomagania rozwoju widzenia obuocznego. Każdy przypadek podwójnego widzenia jest przeciwwskazaniem do kierowania pojazdami i urządzeniami mechanicznymi, wykonywania zadań wymagających widzenia obuocznego lub pracy na wysokości.
Jak działa oko? Odpowiedź znajdziesz w filmie
