Allotransplantację można przeprowadzić jedynie po ustaleniu zgodności tkankowej. Zabieg ten ma jednak zawsze ryzyko powikłania w postaci odrzucenia przeszczepu. Dawcą przeszczepu allogenicznego może być żywy lub martwy człowiek, w zależności od rodzaju przenoszonej tkanki.
Czym jest przeszczep allogeniczny?
Proces przenoszenia tkanek lub narządów od dawcy do biorcy nosi nazwę przeszczepiania lub transplantacji. Pobrany, a następnie transplantowany w nowym organizmie organ określa się jako przeszczep. Transplantacja to procedura wysokiego ryzyka, którą wykonuje się jedynie ze wskazań życiowych, jednak dzięki niej coraz więcej osób ma szansę na szczęśliwe życie przez długie lata.
Przeszczepianie allogeniczne, inaczej allotransplantacja (alotransplantacja), to najczęściej przeprowadzany rodzaj transplantacji. Polega na pobraniu narządu lub komórek od dawcy i przekazaniu ich biorcy tego samego gatunku, na przykład z jednego człowieka na drugiego. Materiałem poddanym w tym przypadku jest przeszczep allogeniczny.
Przystąpienie do allotransplantacji jest poprzedzone szeregiem badań, mających na celu ustalenie zgodności tkankowej, czyli między innymi tak zwanego haplotypu HLA. Takie postępowanie ma zmniejszyć prawdopodobieństwo powstania powikłań pod postacią odrzucenia przeszczepu, które może być zagrożeniem dla zdrowia oraz życia biorcy.
Narządy poddawane przeszczepieniu w trakcie procesu allotransplantacji pochodzą zwykle od zmarłego dawcy po zdiagnozowaniu śmierci mózgu przez zespół lekarski. W niektórych przypadkach procedura przeprowadzana jest od dawcy żywego, lecz jedynie w przypadku, gdy nie spowoduje to uszczerbku na jego zdrowiu. W ten sposób przenosi się narządy parzyste (np. nerkę) czy też komórki szpiku.
Zobacz film: Transplantologia
Inne rodzaje transplantacji
Allotransplantacja to nie jedyny rodzaj przeszczepiania – istnieją inne metody przenoszenia tkanek oraz organów. Metody stosowane w różnych przypadkach to:
- przeszczepianie autogeniczne (autotransplantacja) – przeniesienie komórek, tkanek lub narządu w obrębie własnego organizmu,
- przeszczepianie izogeniczne (izotransplantacja) – przeniesienie komórek, tkanek lub narządu między bliźniętami jednojajowymi (osobnikami identycznymi genetycznie),
- przeszczepianie ksenogeniczne (ksenotransplantacja) – przeniesienie komórek lub narządu między organizmami z różnych gatunków, na przykład od świni do człowieka.
Co możemy przeszczepić?
Możliwości medycyny ciągle się zwiększają. Chociaż nie wszystkie tkanki można przeszczepić, to wydaje się, że w najbliższych latach uda się to zmienić.
Obecnie dokonanie transplantacji alloprzeszczepu możliwe jest między innymi w przypadku:
- komórek macierzystych szpiku kostnego,
- wątroby,
- płuc,
- nerki,
- trzustki,
- rogówki,
- twarzy,
- rąk,
- serca.
Przykładowo allogeniczne przeszczepianie wątroby polega na wszczepieniu fragmentu tkanki tego narządu od dawcy spokrewnionego lub jej całości od osoby niespokrewnionej. Wykonuje się go zwykle w przypadku wystąpienia marskości wątroby. Powikłania allogenicznego przeszczepu wątroby mogą przebiegać w sposób ostry lub przewlekły i przykładowo są to: okołowrotne zapalenie wątroby, nieropny proces niszczenia małych przewodów żółciowych, a także związane z zabiegiem krwawienia, zakażenia, wycieki żółci.
Jak wygląda procedura przeszczepiania allogenicznego?
Przeszczepianie allogeniczne jest skomplikowaną procedurą, która angażuje wiele organów, takich jak Poltransplant czy Krajowy Rejestr Niespokrewnionych Dawców Szpiku. Narządy do allotransplantacji można pobierać od każdej osoby, która nie wyraziła sprzeciwu na wykonanie tej procedury w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów, po śmierci mózgu orzeczonej przez zespół lekarski, a także od dawców żywych spokrewnionych lub w szczególnych przypadkach także niespokrewnionych. Przeszczep pobiera się jedynie od osób zdrowych, nieobciążonych poważnymi chorobami. Pobór alloprzeszczepu polega na operacji chirurgicznej, narząd jest następnie przechowywany w odpowiednich warunkach i w krótkim czasie przekazywany biorcy.
Dane na temat potencjalnego dawcy zmarłego nie są udostępniane biorcy.
Allogeniczne komórki macierzyste
Szczególnym rodzajem allotransplantacji jest przeszczepienie allogenicznych krwiotwórczych komórek macierzystych (allo-HCT). Taką terapię stosuje się w przypadku niektórych nowotworowych i nienowotworowych chorób krwi. Zastosowanie przeszczepu allogenicznego ma wysoką skuteczność między innymi w leczeniu ostrych białaczek szpikowych. Cechuje się wysoką skutecznością i niemal każdy pacjent może odnaleźć odpowiedniego dla siebie dawcę. Materiał pozyskuje się obecnie ze szpiku, krwi obwodowej od osób spokrewnionych lub niespokrewnionych, a także z krwi pępowinowej.
Bibliografia:
1. Garden O. J., Chirurgia. Podręcznik dla studentów. Elsevier Urban & Partner, Wrocław.
2. Markiewicz M., Allogeniczne przeszczepienie komórek krwiotwórczych: stan obecny i perspektywy rozwoju. Postępy Nauk Medycznych 6/2011, s. 479–485.
