Przeszczep płuc, jednego całego płuca lub pojedynczych płatów może być wykonany, jeśli zarówno dawca, jak i biorca spełniają określone warunki kwalifikacji, a badania wykazują zgodność grup krwi, niektórych antygenów tkankowych HLA oraz wielkości przeszczepianej tkanki.
Wskazania do przeszczepu płuc
Wskazaniem do przeszczepu płuc są stany przewlekłej niewydolności oddechowej spowodowanej chorobami układu oddechowego, w których przewidywana długość życia chorego nie przekracza dwóch lat, a chory wymaga tlenoterapii ciągłej w spoczynku i ma poważne ograniczenia w funkcjonowaniu. Ze względu na rozległość zabiegu, zakres rehabilitacji i konieczność podawania leków immunosupresyjnych chorzy muszą posiadać niezbędną rezerwę funkcjonalną pozostałych narządów ciała. Dzięki temu po zakończeniu całego procesu związanego z przeszczepem płuca mogą podjąć prawidłową pracę, a chory odzyskuje, przynajmniej częściowo, komfort życia. Do zabiegu kwalifikuje się więc osoby, które nie przekroczyły 60–65 (w przypadku obu płuc) lub 65 roku życia (w przypadku jednego płuca).
Choroby, które kwalifikują do przeszczepu płuc:
- przewlekła obturacyjna choroba płuc (POCHP),
- pierwotne nadciśnienie płucne,
- zwłóknienia i marskość płuc,
- zarostowe zapalenie pęcherzyków płucnych,
- zaawansowana rozedma lub pylica,
Chory kwalifikowany do przeszczepu płuc nie powinien mieć innych poważnych niewydolności narządowych (na przykład ciężkich schorzeń mięśnia sercowego), a jego masa ciała musi utrzymywać się w normie (dyskwalifikowani są chorzy ze znaczną otyłością lub wyniszczeniem). Zabiegowi nie poddaje się pacjentów z chorobą nowotworową (poza nielicznymi wyjątkami), z AIDS, wirusowym zapaleniem wątroby typu B lub C, a także z deformacjami klatki piersiowej. Nie uważa się za celowe przeszczepiania płuc u osób z poważnymi chorobami psychicznymi, zaawansowanymi zmianami neurodegeneracyjnymi czy z głębokimi uzależnieniami od alkoholu lub narkotyków.
POChP, czyli co? Odpowiedź znajdziesz w filmie:
Przeszczep płuc w Polsce
Przeszczepy płuc w Polsce są wykonywane obecnie w pięciu specjalistycznych ośrodkach zajmujących się torakochirurgią i kardiochirurgią (Zabrze, Warszawa, Szczecin, Poznań i Gdańsk). Wynika to z faktu, że zabiegi te są skomplikowane, wymagają dużego doświadczenia, współpracy lekarzy o różnych specjalnościach oraz bogatego zaplecza technicznego, laboratoryjnego i diagnostycznego.
Liczba wykonywanych w Polsce przeszczepów płuc jest stosunkowo niewielka. Niektóre kraje wykonują ich w przeliczeniu na liczbę mieszkańców nawet kilkunastokrotnie więcej. Według danych Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego ds. Transplantacji „Poltransplant” w 2017 roku wykonano w Polsce 39 przeszczepów płuc, podczas gdy lista chorych zakwalifikowanych i oczekujących na operację obejmowała w grudniu tego roku samego roku około 90 osób. Z danych statystycznych wynika, że w naszym kraju nie wykonuje się rutynowo zabiegów łącznej transplantacji płuc i serca.
Problemem ograniczającym liczbę zabiegów jest między innymi niewielka liczba zgód na pobranie materiałów do przeszczepu od zmarłego. Sprawę dodatkowo komplikuje fakt, że płuco biorcy i dawcy musi wykazywać odpowiednią zgodność tkankową oraz mieć podobną wielkość.
W Polsce nie wykonuje się obecnie przeszczepu płuc od żywego dawcy – zabieg taki wykonują nieliczne ośrodki na świecie, pobierając np. płat płuca, który przeszczepiany jest dziecku w miejsce całego płuca. Należy pamiętać, że zdrowy, aktywny człowiek wykorzystuje w znacznym stopniu możliwości czynnościowe swoich płuc i jakikolwiek ubytek tkanki związany z pobraniem materiału do przeszczepu może zmniejszać wydolność oddechową dawcy na całą resztę życia.
Jak działa układ oddechowy? Dowiesz się tego z filmu:
Przeszczep płuc – przeżywalność
Przeszczep płuc wpływa w istotny sposób na długość życia chorych po operacji. Mimo znacznej liczby możliwych powikłań zdecydowanie zwiększa się wydolność fizyczna pacjentów, często dochodzi do ustąpienia duszności spoczynkowej, co pozwala na podjęcie jakiejkolwiek aktywności. Na ogólny efekt zabiegu duży wpływ ma fakt, że operacja należy do procedur o najwyższym stopniu skomplikowania, a chory, nawet jeśli nie wystąpią u niego komplikacje chirurgiczne lub infekcyjne, musi być zwykle poddawany ciągłemu leczeniu immunosupresyjnemu. Zapobiega ono odrzuceniu przeszczepu, lecz nie jest całkowicie obojętne dla zdrowia.
Jednak co czwarty pacjent już po roku od przeszczepu płuc powraca do pracy zawodowej. Ponad połowa chorych przeżywa 5 lat od zabiegu, a niemal 30% – 10 lat. Spośród tej ostatniej grupy 80% nie zgłasza żadnych ograniczeń aktywności (poza tymi, które wynikają z innych, niepowiązanych zachorowań oraz procesu starzenia się).
Bibliografia:
1. Ośrodki przeszczepiające płuca, Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds. Transplantacji „Poltransplant”.
2. Piwkowski C., Kwalifikacje do przeszczepów płuc – prezentacja z konferencji „Pulmonologia w punkt”, 7–8.04.2017 r.
3. Statystyka 2017, Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds. Transplantacji „Poltransplant”.
