Powiększenie śledziony u dziecka może nie przynosić objawów i być uwidocznione jedynie na obrazie ultrasonograficznym (USG). W każdym przypadku powiększenia śledziony należy wykluczyć nowotworowe choroby krwi.
Powiększona śledziona u dziecka
Powiększona śledziona i wątroba u dziecka to dość często obserwowany w gabinetach pediatrycznych objaw, który budzi niepokój i wymaga diagnostyki, choć nie zawsze przyczyna jest poważna. Czasami powiększa się tylko jeden z tych narządów.
Śledziona to narząd miąższowy znajdujący się w jamie brzusznej. Bierze udział w produkcji komórek układu odpornościowego oraz w usuwaniu niektórych populacji komórek krwi. W pierwszej kolejności wykrywa znajdujące się w organizmie bakterie i wirusy i unieszkodliwia je. Śledziona potrafi w razie potrzeby znacznie zwiększyć objętość i stanowi ogromny magazyn krwi. W prawidłowych warunkach u dorosłego człowieka nie wystaje za łuk żebrowy. Inaczej ma się sprawa u noworodków, u których może przekraczać tę linię, co nie musi świadczyć o patologii. Powiększenie śledziony to inaczej splenomegalia. Za pomocą badania palpacyjnego możliwe jest wykrycie 2–3 razy powiększonego narządu.
Powiększona śledziona u dziecka – przyczyny
Powiększona śledziona u dziecka po infekcji to dość często spotykany przypadek. Taki objaw obserwuje się między innymi w powszechnej chorobie wirusowej – mononukleozie zakaźnej, a także w cytomegalii oraz w wirusowym zapaleniu wątroby typu B i C. Powiększenie rozmiarów narządu ma również miejsce w poważniejszych stanach, takich jak uogólnione zakażenie (posocznica), infekcyjne zapalenie wsierdzia, oraz w infekcjach przewlekłych – gruźlicy, malarii. Mechanizmem, który może doprowadzić do powiększenia śledziony u dziecka, jest również utrudniony przepływ żylny. Taka sytuacja ma miejsce w przypadku marskości wątroby poinfekcyjnej czy żółciowej, a także w schorzeniach, takich jak choroba zarostowa żył wątrobowych.
Zobacz film: Po co nam śledziona?
W śledzionie u dziecka może pojawić się torbiel, a w wyniku urazu krwiak, który zwiększa naturalne rozmiary narządu. Choroby metaboliczne (m.in. Gauchera, Niemanna-Picka, mukopolisacharydozy) powodują zwiększone odkładanie się różnego rodzaju substancji w tkankach, co skutkuje splenomegalią. Dochodzi do niej także przy zbyt dużej aktywacji układu odpornościowego, w przypadku nadmiernego namnażania się komórek układu krwiotwórczego oraz gromadzenia produktów ich rozpadu. W razie stwierdzenia powiększenia śledziony u dziecka zawsze trzeba wykluczyć chłoniaki, białaczki ostre i przewlekłe. W diagnostyce należy wziąć pod uwagę również choroby układowe, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń.
Stosunkowo często lekarze mają do czynienia z rzekomym powiększeniem śledziony, kiedy splenomegalia w ogóle nie występuje. Tak może zdarzyć się w przypadku niektórych wad klatki piersiowej, niskiego ustawienia przepony lub gdy śledziona zostanie podczas badania pomylona z powiększoną lewą nerką lub wątrobą.
Powiększona śledziona u dziecka – objawy
Powiększenie śledziony u dziecka może być zauważone, dopiero gdy osiągnie ona znaczne rozmiary. Lekarz, badając palpacyjnie jamę brzuszną, wyczuwa wysunięcie się narządu poza lewy łuk żebrowy. Czasami powiększenie jest na tyle duże, że można je zobaczyć gołym okiem. Do dokładnego oszacowania wymiarów śledziony oraz odniesienia ich do norm odpowiednich dla wieku konieczne jest wykonanie badania ultrasonograficznego (USG), które pozwala na wczesne wykrycie splenomegalii. Zdarza się, że o powiększeniu śledziony u dziecka rodzic dowiaduje się po przeprowadzeniu badań obrazowych, które były wykonywane z innych przyczyn.
W przypadku znacznego powiększenia narządu możliwe jest pojawienie się dolegliwości bólowych, gdyż przerośnięta tkanka rozciąga torebkę, która otacza narząd. Towarzyszące objawy, takie jak wysoka gorączka, nocne poty, utrata masy ciała, wybroczyny na skórze, powinny wzbudzić niepokój. Po ich stwierdzeniu należy niezwłocznie zgłosić się z dzieckiem do szpitala.
Postępowanie przy powiększonej śledzionie u dziecka
Postępowanie diagnostyczne w przypadku splenomegalii różni się w zależności od wieku oraz trybu życia pacjenta. Przyczyn powiększenia śledziony u dziecka starszego i nastolatka w pierwszej kolejności należy doszukiwać się w infekcjach. W celu zweryfikowania rozpoznania wykonuje się badania przeciwciał EBV, CMV, HCV z krwi. Powiększenie śledziony w mononukleozie zakaźnej może utrzymywać się aż do 6 miesięcy. U dzieci, które aktywnie uprawiają sport, wysoce prawdopodobną przyczyną tego stanu może być uraz. W przypadku młodszych pacjentów należy wziąć pod uwagę oprócz infekcji szczególnie choroby metaboliczne oraz wykluczyć białaczkę.
W dalszej kolejności, przy braku innych objawów oraz w obliczu nieprawidłowości w badaniach laboratoryjnych, przechodzi się do etapu obserwacji. W przypadku wystąpienia dolegliwości towarzyszących powiększeniu śledziony oraz zmian w morfologii krwi oraz przy każdym podejrzeniu choroby rozrostowej należy wykonać analizę szpiku w celu wykluczenia nowotworów.
Bibliografia:
1. Kawalec W., Pediatria, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
