Porażenie prądem stwarza zagrożenie proporcjonalne do przyłożonego napięcia, natężenia prądu, drogi przepływu i wilgotności środowiska zewnętrznego. Duże znaczenie ma również to, czy poszkodowanego poraził prąd stały czy zmienny.
Objawy porażenia prądem
Porażenie prądem elektrycznym o małym natężeniu może powodować uczucie drętwienia lub szczypania. Objawy te są zwykle nieszkodliwe, ale powinny stanowić sygnał alarmujący o obecnym zagrożeniu. Prąd o większym natężeniu powoduje wyraźny ból i drżenia albo skurcze mięśni, prowadzące czasem do sytuacji, w której poszkodowany, chwyciwszy ręką przedmiot znajdujący się pod napięciem, nie jest w stanie rozewrzeć palców i jedynym ratunkiem jest wyłączenie zasilania. Sytuacja taka jest o tyle niebezpieczna, że wydłużone działanie energii elektrycznej może prowadzić do przegrzewania tkanek i powstawania martwicy i oparzeń na trasie działania prądu. Dodatkowo oporność ciała człowieka zmniejsza się stopniowo w trakcie zdarzenia i efekt porażenia nasila się.
Porażenie prądem może doprowadzić też do niebezpiecznych powikłań ogólnych, takich jak bezdech związany ze skurczem mięśni międzyżebrowych, zaburzenia rytmu serca, a w krańcowych przypadkach nawet migotania komór lub asystolia, co jest równoznaczne z zatrzymaniem krążenia.
Porażenie wysokim napięciem – przyczyny i skutki
Porażenie wysokim napięciem zdarza się nawet bez bezpośredniego kontaktu z przewodem elektrycznym lub innym przedmiotem przyłączonym do sieci. Niezdająca sobie sprawy z zagrożenia osoba może zostać nagle porażona prądem płynącym przez łuk elektryczny będący wyładowaniem pomiędzy instalacją a ciałem. Ponieważ napięcie w sieciach elektrycznych jest nawet tysiąc razy wyższe niż to, które na co dzień dostarczane jest do domów, powodowane przez nie obrażenia są bardzo poważne. Wysokie napięcie może spowodować zatrzymanie krążenia, ciężkie oparzenia, martwicę, a nawet zwęglenie całych kończyn albo tkanek w miejscach przepływu prądu przez ciało. Przeżycie takiego incydentu grozi odległymi następstwami zdrowotnymi ze względu na możliwość trwałego uszkodzenia niektórych narządów, nerwów albo układu bodźcoprzewodzącego serca.
Zobacz także: Oparzenia termiczne i chemiczne – stopnie, pierwsza pomoc i leczenie
Porażenie prądem – przyczyny
Najczęstszymi przyczynami porażenia jest nieostrożność użytkownika lub uszkodzenie urządzeń domowych. Może do niego dojść podczas korzystania z niesprawnych wtyczek, gniazdek, przewodów elektrycznych albo zepsutych odbiorników. Przyczyną może być wewnętrzne zwarcie np. pralki, kuchenki elektrycznej, które powoduje obecność napięcia na metalowej obudowie. Możliwy jest wtedy bezpośredni kontakt z odsłoniętymi elementami pod napięciem. W takich sytuacjach stosunkowo rzadko dochodzi do ciężkich obrażeń. Znacznie bardziej niebezpieczny jest kontakt urządzenia elektrycznego z wodą. Korzystanie z suszarki w kąpieli, koszenie mokrego trawnika kosiarką elektryczną bywa przyczyną groźnego urazu.
W przypadku wysokiego napięcia mechanizm porażenia jest zwykle następujący:
- uszkodzenie linii w trakcie prac ziemnych (np. koparką) albo budowlanych (zahaczenie o przewody dźwigiem),
- zbliżenie się do trakcji znajdującej się pod napięciem (np. wejście na dach wagonu pociągu, wejście na słup energetyczny),
- nieostrożne prowadzenie prac elektrycznych albo próba kradzieży przewodów,
- zbliżanie się do uszkodzonych linii wysokiego napięcia albo bezpośredni kontakt z przerwanymi przewodami,
- porażenie piorunem.
Należy pamiętać o tym, że przy wysokim napięciu łuk elektryczny może przeskoczyć z sieci nawet na odległość kilku metrów. Możliwe jest też porażenie tzw. napięciem krokowym – wytwarzającym się między nogami, stojącymi w różnej odległości od np. leżącego na ziemi przewodu wysokiego napięcia.
Porażenie prądem – pierwsza pomoc
Pierwszej pomocy w porażeniu prądem udziela się po odłączeniu napięcia albo po odsunięciu poszkodowanego od instalacji przedmiotem nieprzewodzącym prądu. Dotykanie osoby lub przedmiotów pod napięciem grozi porażeniem ratownika. Najlepszym rozwiązaniem jest wyłączenie bezpiecznika. W przypadku sieci energetycznych odłączenia powinno dokonać pogotowie energetyczne lub straż pożarna.
Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny i ma zaburzenia oddechu, należy podjąć resuscytację krążeniowo-oddechową. Przytomnego pacjenta po ciężkim porażeniu trzeba ułożyć w pozycji bocznej ustalonej, a na ewentualne rany założyć suchy, jałowy opatrunek. W każdym takim przypadku konieczne jest wezwanie pogotowia i obserwowanie poszkodowanego (może dojść do wtórnych zaburzeń rytmu serca i nagłego zatrzymania krążenia). Miejsce wypadku należy zabezpieczyć przed powtórzeniem się incydentu.
Zobacz także: Oparzenie 3 stopnia – pierwsza pomoc, leczenie i charakterystyczne objawy
Zapobieganie porażeniom prądem
Nie wolno korzystać z urządzeń uszkodzonych, dokonywać żadnych napraw odbiorników podłączonych do sieci, dotykać ich mokrą ręką, mając mokre ubranie czy stojąc w kałuży rozlanej wody. Domowe instalacje elektryczne powinny być zabezpieczone wyłącznikiem różnicowo-prądowym. Do uszkodzonych sieci wysokiego napięcia nie należy zbliżać się na odległość mniejszą niż 5–10 m. W trakcie burzy trzeba unikać przebywania na wodzie, wzniesieniach, otwartej przestrzeni; nie wolno chronić się pod słupami lub drzewami.
