Najczęściej pleśniawki dotyczą niemowląt i najmłodszych dzieci. U noworodków mogą pojawić się tuż po porodzie siłami natury, gdy doszło do zakażenia drożdżakami Candida, które często występują w pochwie u ciężarnych. U dorosłych infekcje grzybicze zdarzają się dość rzadko i dotyczą zwykle innych okolic niż jama ustna, na przykład paznokci.
Czym są pleśniawki i jakie objawy wywołują?
Pleśniawki to powierzchowna infekcja grzybicza błony śluzowej jamy ustnej, najczęściej spowodowana przez drożdżaki z gatunku Candida albicans. Grzyby te są naturalnym elementem mikroflory układu pokarmowego człowieka, ale pod wpływem różnych czynników mogą namnażać się nadmiernie, powodując zmiany zapalne. Kolonie bakteryjne przybierają postać bezkształtnych plamek białego, żółtawego lub szarego nalotu, przypominającego ścięte mleko czy twaróg. Plamki te mogą zlewać się w większe, tworząc na powierzchni błony śluzowej swego rodzaju kożuch. Zmiany mogą występować na języku, wewnętrznej stronie policzków i warg, na dziąsłach, podniebieniu. Niekiedy zakażenie przedostaje się na dalsze odcinki układu oddechowego – krtań, tchawicę, oskrzela. Próba mechanicznego usunięcia grzybiczego nalotu może powodować zaczerwienienie lub krwawienie błony śluzowej. Infekcji towarzyszą dolegliwości bólowe o różnym nasileniu, dyskomfort, trudności w gryzieniu i połykaniu. Pleśniawki u niemowląt są przyczyną rozdrażnienia, płaczu, problemów ze snem. Utrudniają ssanie i osłabiają łaknienie, przez co pośrednio zmniejszają przyrost masy ciała.
Diagnostyka przed leczeniem pleśniawek
Aby skutecznie leczyć pleśniawki, należy przede wszystkim ustalić przyczyny choroby. W przypadku dzieci do infekcji dochodzi stosunkowo łatwo – w łonie matki, podczas karmienia piersią, na skutek wkładania do buzi różnych przedmiotów czy w związku z nieprawidłową higieną jamy ustnej. Zwykle wystarczy zatem poprzez wymaz i badanie mikrobiologiczne ustalić, jaki gatunek grzybów spowodował zmiany zapalne.
U dorosłych leczenie objawowe pleśniawek jest kwestią mniej istotną niż diagnoza i terapia choroby podstawowej, której grzybica jest objawem. Należy wykonać badania pod kątem schorzeń, które mogą powodować obniżenie odporności, np. zakażenia wirusem HIV czy procesu nowotworowego. Pleśniawki mogą być także wczesnym symptomem cukrzycy, w której dochodzi do zakłóceń równowagi flory bakteryjnej. Trzeba też pamiętać, że rozrost Candida albicans bywa spowodowany długotrwałą antybiotykoterapią czy niedoborową dietą. U dorosłych częściej niż u dzieci zdarza się, że pleśniawki w jamie ustnej są objawem rozsianego zakażenia grzybiczego układu pokarmowego. Dlatego diagnostykę choroby warto uzupełnić o badania endoskopowe – gastroskopię i kolonoskopię.
Leczenie pleśniawek u dorosłych
Leczenie pleśniawek, których występowanie ogranicza się do jamy ustnej, bywa długotrwałe, ale nie jest skomplikowane. Najczęściej lekarz zaleca pędzlowanie błony jamy śluzowej środkiem przeciwgrzybiczym, np. roztworem fioletu gencjanowego. Zabieg należy powtarzać kilka razy dziennie. Rzadziej stosuje się antybiotykoterapię doustną. Przepisywane wówczas leki zawierają takie substancje czynne, jak nystatyna czy flukonazol. Podczas antybiotykoterapii należy zażywać probiotyki, które pomagają odbudować korzystną mikroflorę bakteryjną i przeciwdziałają namnażaniu się patogenów.
Aby złagodzić spowodowane grzybicą dolegliwości, można płukać jamę ustną płynami odkażającymi lub naparami z ziół, np. z szałwii czy rumianku. Jeśli chodzi o domowe sposoby wspomagające zwalczanie pleśniawek, antyseptyczne właściwości mają np. roztwór octu jabłkowego albo czosnek. Przede wszystkim jednak należy stosować się do wskazań lekarza i pamiętać o utrzymywaniu właściwej higieny osobistej, w szczególności – jamy ustnej. Terapii nie wolno przerywać z chwilą, gdy ustąpią dokuczliwe objawy choroby. By nie dopuścić do jej nawrotu, leczenie musi być kontynuowane jeszcze przez wskazany przez specjalistę czas.
Jak leczyć pleśniawki u dzieci?
Pleśniawki u niemowląt i starszych dzieci leczy się w podobny sposób jak u osób dorosłych. Najczęściej stosuje się preparaty do miejscowej aplikacji. Ponieważ pędzlowanie jamy ustnej najmłodszych pacjentów bywa problematyczne, leki na pleśniawki u niemowlaka często dostępne są w postaci zawiesiny do stosowania ogólnego.
Bardzo istotnym elementem leczenia pleśniawek u noworodków i niemowląt jest odpowiednia profilaktyka. Przede wszystkim należy wyparzać lub wymieniać na nowe wszystkie przedmioty, które dziecko bierze do ust, np. smoczki, grzechotki. Patogeny mogą bowiem przetrwać na ich powierzchni, co utrudnia zwalczanie infekcji. Jeśli maluch jest karmiony piersią, matka powinna szczególnie dbać o higienę sutków – przemywać je przed karmieniem i po nim oraz w uzasadnionych przypadkach smarować preparatem antygrzybiczym.
Zobacz film: Budowa i funkcje skóry
Bibliografia:
1. B. Petkowicz, M. Skiba-Tatarska, J. Wysokińska-Miszczuk, Kandydoza jamy ustnej, „Gerontologia Polska” 2006, t. 14, nr 4, s. 160–164.
2. B. Kociszewska-Najman, J. Skibińska, T. Ginda, K. Taradaj, Pleśniawki i afty jamy ustnej u niemowląt – rozpoznawanie i leczenie, „Postępy Neonatologii” 2018, t. 24, nr 2, s. 107–109.
