Uszkodzony płat czołowy daje wiele różnych objawów, zarówno ze strony poznawczej, jak i psychicznej. W historii opisywany był przypadek Phineasa Gage’a, kierownika budowy kolei. W wyniku wypadku stalowy pręt przebił jego mózg, uszkadzając płat czołowy. Na szczęście Phineas przeżył i był w stanie normalnie funkcjonować. Osoby z bliskiego otoczenia ofiary wypadku zauważyły jednak znaczące zmiany w jego zachowaniu. Z osoby pracowitej, zrównoważonej i dokładnej zmienił się w porywczego, agresywnego i wulgarnego awanturnika. Przypadek ten zmienił podejście lekarzy do mózgu, jego funkcji i budowy. W niektórych źródłach można przeczytać, że odkrycia te przyczyniły się do wynalezienia zabiegu lobotomii.
Czy mózg można trenować? Zobaczcie na filmie, jak to robić:
Za co odpowiada płat czołowy mózgu?
Poszczególne elementy płata czołowego w mózgu pełnią określone funkcje. Jednymi z najważniejszych są ruchy. Ośrodki zlokalizowane w płacie czołowym odpowiadają za następujące aktywności:
- poruszanie gałkami ocznymi – płat czołowy mózgu pozwala skierować wzrok w różne strony. Dzięki temu możliwe jest oglądanie przedmiotów;
- wykonywanie ruchów – dzięki impulsom pochodzącym z płata czołowego człowiek jest w stanie wziąć do ręki przedmiot, poruszać nogami, wykonywać skomplikowane ruchy, np. bieganie, skakanie, uprawianie sportów;
- nadawanie mowie ekspresji – modulacja głosu, używanie odpowiednich słów, akcentowanie itp.;
- przewidywanie i planowanie – płat czołowy mózgu odpowiada za przewidywanie następstw swoich działań, porządkowanie ich w sposób logiczny, organizowanie;
- pamięć i pamięć sekwencyjna – dzięki temu obszarowi mózgu człowiek posiada wspomnienia, np. pamięta, co wczoraj jadł na obiad i jaka jest jego data urodzenia. W płacie czołowym zapisują się informacje związane z sekwencją ruchów, czyli np. kroki tańca, wiązanie kokardki itp.;
- ocena własnych emocji i kontrolowanie ich – płat czołowy pozwala spojrzeć na własne emocje „z boku”. Dzięki temu człowiek jest w stanie ocenić ich adekwatność i nad nimi zapanować;
- sytuacje społeczne – dzięki obszarom płata czołowego możliwe jest dostosowanie się do przyjętych konwenansów i norm społecznych;
- przyjemność zmysłowa – impulsy nerwowe płynące z płata czołowego pozwalają na odczuwanie przyjemności podczas zaspokajania głodu, pragnienia lub uprawiania seksu;
- koncentracja – płat czołowy pozwala skoncentrować uwagę na określonym elemencie rzeczywistości. Dzięki niemu można skupić się na czytaniu książki, słuchaniu wykładu lub po prostu na pracy.
Płat czołowy – uszkodzenia i ich możliwe skutki
Mówiąc o uszkodzeniach płata czołowego, od razu przychodzą na myśl uszkodzenia mechaniczne, które są następstwem różnego rodzaju wypadków.
Płat czołowy może zostać uszkodzony na skutek różnych chorób neurodegeneracyjnych, np. alzheimera, parkinsona, stwardnienia rozsianego bocznego lub stwardnienia zanikowego bocznego (choroba, na którą cierpiał Stephen Hawking).
Guzy nowotworowe lub tętniaki mogą doprowadzić do degradacji elementów tworzących płat czołowy. Uszkodzenia mogą spowodować utratę zdolności wykonywania ruchów celowych, np. chwytania przedmiotów. Zaburzone są zdolności planowania i działania w sposób schematyczny. Może pojawić się niezdolność do spontanicznego myślenia, nadmierna koncentracja na jednym zadaniu.
U pacjentów, u których diagnozuje się uszkodzony płat czołowy, często odnotowuje się labilność emocjonalną, agresję i zachowania wulgarne. Mogą pojawić się również inne zachowania, które są nieakceptowane społecznie, np. skłonność do kradzieży lub napaści. Zaburzona jest ocena moralna działań, często zanikają zdolności do odczuwania miłości, szacunku, sympatii. Myślenie osoby z uszkodzonym płatem czołowym może być ściśle schematyczne, bez spontaniczności.
Uszkodzony lewy płat czołowy daje często objaw w postaci rozwijającej się depresji. W lewym płacie znajduje się ośrodek Borki odpowiadający za ekspresję mowy. Uszkodzenie go może doprowadzić do afazji Borki. Schorzenie to objawia się poprzez trudności w znalezieniu odpowiednich słów do tego, co się chce powiedzieć. Mogą także wystąpić zaburzenia artykulacji. W poważnej postaci afazji Borki osoba chora jest w stanie wypowiedzieć tylko kilka słów. Przy uszkodzeniu prawego płata pojawia się bezkrytyczne zadowolenie z siebie.
Całość tych objawów jest określana przez lekarzy mianem „zespołu czołowego”.
