Każdy człowiek ma na swoim ciele co najmniej kilka znamion barwnikowych, czyli tzw. pieprzyków. Część z nich może być tak mała bądź przybierać tak kamuflujące odcienie, że są praktycznie niezauważalne.
Nie wszystkie pieprzyki są obecne od razu po urodzeniu; właściwie większość tego typu zmian pojawia się później. Najczęściej aspekt estetyczny skłania osoby do usunięcia zmiany barwnikowej, jednak to nie względy kosmetyczne powinny nas skłaniać do bacznej obserwacji swojego ciała, tylko zagrożenie, jakie mogą nieść za sobą patologiczne zmiany barwnikowe.
Wycinanie znamion - jak wygląda taki zabieg? Dowiesz się tego z naszego filmu
Co to właściwie jest "pieprzyk" i skąd się bierze?
"Pieprzyk" to potoczne określenie znamienia barwnikowego, zbudowanego z komórek barwnikowych skóry (melanocytów). Wszystkie zmiany barwnikowe są zróżnicowane pod względem kształtu, wielkości, a także odcienia. Mogą być brązowe, czarne, czerwone, lub występować w odcieniu skóry.
Niekiedy zdarza się, że pieprzyki są obecne od razu po urodzeniu, będąc tzw. znamionami wrodzonymi, jednak znakomita większość zmian rozwija się po kilku latach, nawet w dojrzałym wieku, pod wpływem promieniowania ultrafioletowego.Istnieją genetyczne, a także demograficzne tendencje do rozwoju zmian barwnikowych.
Czy każdy pieprzyk jest groźny?
Większość tego typu zmian nie stanowi zagrożenia dla zdrowia. Oczywiście każdy pieprzyk pod wpływem określonych czynników może przybrać groźny charakter, więc powinniśmy obserwować całe ciało i wszystkie występujące na nim znamiona.
Nie należy ani lekceważyć takich zmian, ani popadać w drugą skrajność - wszystkich usuwać chirurgicznie.Są znamiona, które wymagają baczniejszej obserwacji ze względu na ich specyficzny wygląd bądź lokalizację, jednak najważniejsza jest zasada "brzydkiego kaczątka". Oznacza to, że jeśli jeden pieprzyk znacznie różni się od pozostałych, należy go obserwować ze szczególną uwagą.
Na czym polega laserowe usuwanie znamion? Odpowiedź znajdziesz w filmie
Zobacz też: Jak uchronić się przed czerniakiem?
Jakie czynniki są odpowiedzialne za patologiczne zmiany w obrębie pieprzyków?
Na pierwszy plan wysuwa się promieniowanie UVA i UVB. Promieniowanie ultrafioletowe jest odpowiedzialne nie tylko za samo tworzenie się zmian, jednak również za przemiany nowotworowe w obrębie zmian barwnikowych. Nie oznacza to, że ekspozycja na promieniowanie słoneczne jest zabroniona. Wręcz przeciwnie. Odpowiednia dawka promieniowania słonecznego jest niezbędna dla zdrowia.
Jednak nierozważne opalanie, często doprowadzające do poparzeń skóry, niestosowanie filtrów ochronnych na skórę (szczególnie na miejsca z obecną zmianą barwnikową), powodują wzrost ryzyka rozwoju czerniaka nawet o 70%.Kolejnym czynnikiem są oczywiście predyspozycje genetyczne. Czerniak, jako nowotwór złośliwy skóry, nie jest chorobą dziedziczną, jednak istnieje podatność wśród rodzin na rozrost nowotworowy zmian barwnikowych.
Skąd wiadomo, że dany pieprzyk nie jest niebezpieczny?
O tym, czy dana zmiana barwnikowa nie jest groźna, wypowiada się dermatolog. Za pomocą dermatoskopu, czyli specjalistycznego szkła powiększającego, umożliwiającego obejrzenie każdej zmiany w dużym powiększeniu, ocenia, czy wygląda ona groźnie, czy nie. Na tę ocenę składa się kilka cech pieprzyka. Dla łatwego zapamiętania wprowadzono zasadę ABCDE oceny pieprzyków.
ABCDE - czyli alfabet zmian barwnikowych
- A - asymetria (im bardziej asymetryczna zmiana, tym powinna skłaniać do baczniejszej obserwacji).
- B - brzegi zmiany (łagodne zmiany barwnikowe cechuje gładka, równa krawędź. Jeśli zaobserwuje się, że zmiana ma bardzo nierówne, postrzępione brzegi, powinno to wzbudzić czujność).
- C - kolor (każda zmiana barwnikowa może mieć odmienny odcień, barwę. Po pierwsze powinna zaniepokoić zmiana różniąca się znacznie kolorem od innych pieprzyków, a po drugie uwadze podlegają zmiany o bardzo mocnych barwach).
- D - wielkość (nie ma znaczenia, czy zmiana jest maleńka, czy duża. Każda może ulec patologicznym przemianom. Jednak istnieje tendencja ku temu, że większe zmiany, powyżej 6 mm, powinny być baczniej obserwowane).
- E - ewidentna zmiana znamienia barwnikowego. Oznacza to, że kiedy nagle jakiś mały pieprzyk widocznie zwiększył swoją wielkość, zmienił kształt, barwę, czym prędzej powinniśmy taką zmianę skonsultować.
Jak usunąć znamię z powieki? Dowiesz się tego z naszego filmu
Usuwanie pieprzyków
Jeśli ktoś ma na ciele 2-3 zmiany, które prewencyjnie chciałby usunąć, jak najbardziej można.
Ponadto, jeśli występują zmiany w miejscach narażonych na czynniki typu promieniowanie słoneczne, otarcia skóry poprzez pocieranie krawędziami ubrań, a także uniemożliwiających stałą obserwację zmiany, jak najbardziej zaleca się jej profilaktyczne usunięcie.Usunięcie pieprzyków może być wykonane poprzez standardowe wycięcie chirurgiczne, ale również poprzez laseroterapię czy elektrokoagulację.
W przypadku chirurgicznego usunięcia, wycina się zmianę z marginesem zdrowej tkanki. Istnieje wtedy możliwość badania histopatologicznego i upewnienia się, że w danej zmianie nie rozwijał się czerniak. Istniały bowiem przypadki osób z rozsianym procesem nowotworowym, u których nie udało się znaleźć ogniska pierwotnego, bo zostało wcześniej usunięte bez badania histopatologicznego i oceny charakteru zmiany.
Alternatywą dla zabiegu chirurgicznego jest laserowe usunięcie zmiany.Główną zaletą jest dużo lepszy efekt wizualny, szybszy czas gojenia, mniejsze ryzyko infekcji rany. Zabieg jest szybki, z reguły nie przekracza pół godziny.
Inne metody usuwania zmian są mniej popularne - elektrokoagulacja czy kriochirurgia. Ich zalety są podobne do zabiegów laserowych, jednak tu również nie ma możliwości wykonania badania histopatologicznego zmiany.
