Najnowsze badania pokazują, że preferencja lewej lub prawej ręki to cecha uwarunkowana genetycznie, a naukowcy potrafią już precyzyjnie wskazać odpowiedzialny za nią gen. Ponadto badania potwierdziły, że osoby leworęczne różnią się budową i funkcją mózgu od osób praworęcznych.
Cechy leworęczności – jak to się dzieje, że jesteśmy prawo- lub leworęczni?
Leworęczność lub praworęczność odzwierciedla dominację jednej z dwóch półkul ludzkiego mózgu. Osoby z dominującą lewą stroną stanowią około 10% populacji, co od dawna rodzi pytanie, dlaczego ta grupa jest tak nieliczna. Jedna z teorii mówi, że za leworęczność może odpowiadać rzadka anomalia rozwojowa lub genetyczna.
Od dawna wiadomo, że każda z półkul mózgu odpowiada za inne funkcje. Prawa odpowiedzialna jest za percepcję przestrzenną, rozpoznawanie wzorów i kształtów. Wpływa na pamięć, wyobraźnię, wrażliwość na piękno oraz twórcze zdolności. Lewa półkula steruje zdolnościami w zakresie mowy, języka, logiki, matematyki oraz aspektów technicznych i naukowych.
Paradoksalnie u osób praworęcznych dominuje lewa półkula mózgu, a u leworęcznych lepiej rozwinięta jest półkula prawa. Nadrzędność jednej z nich nie przekłada się tylko na preferencję ręki, ale całej strony ciała. Osoby leworęczne nie zawsze są takie od urodzenia. Leworęczność może być nabyta, a niekiedy musi być specjalnie wyćwiczona, tak jak w przypadku braku możliwości używania prawej ręki po urazie lub chorobie.
Leworęczność – ciekawostki. Leworęczność a inteligencja
Okazuje się, że osoby leworęczne są w stanie szybciej analizować wiele informacji jednocześnie. Potwierdziły to testy na inteligencję przeprowadzone w USA. Wyniki pokazały, że wśród osób z IQ powyżej 140 jest przewaga osób leworęcznych. Ponadto ta grupa szybciej reaguje na bodźce za sprawą lepiej połączonych półkul mózgowych i często jest uzdolniona muzycznie.
Badania naukowe potwierdzają też zaskakującą prawidłowość – odsetek osób leworęcznych wśród całej populacji nie zmienił się od około 30 tysięcy lat.
Niestety leworęczność przez wiele lat była uważana za wadę i dążono do jej ograniczenia. Dominację lewej ręki brano za objaw nerwicy, buntu i niedostosowania społecznego. Dyskryminacja widoczna jest również w języku, w którym wszystko, co jest opisane przymiotnikiem „lewy” ma negatywne skojarzenia. Mówiąc „na lewą stronę”, zwraca się uwagę na niewłaściwą stronę ubrania. Związek frazeologiczny „mieć dwie lewe ręce” wskazuje ułomność lewej ręki w stosunku do prawej. Negatywne znaczenie mają też pojęcia „załatwić na lewo”, czyli nieuczciwie, lub „lewizna”.
Zobacz także: Budowa mózgu człowieka, charakterystyka pracy poszczególnych płatów
Nawet obecnie, kiedy wiadomo już, że za leworęczność odpowiada genetyka, osobom z dominującą lewą stroną nie jest łatwo funkcjonować w społeczeństwie opanowanym przez populację ludzi praworęcznych. Potrzebują oni przedmiotów codziennego użytku dopasowanych do ich potrzeb, jak choćby długopisów, które można wygodnie trzymać w lewej ręce.
Leworęczność u dzieci – czy walczyć z leworęcznością?
Dominacja jednej ręki nad drugą staje się widoczna około 4 roku życia i kształtuje się do wieku 12–14 lat. Asymetria funkcjonalna półkul mózgowych nie jest od początku na jednakowym poziomie. Rozwija się w ciągu życia dziecka, prowadząc do dominacji jednej strony lub do braku przewagi jednej z półkul.
Przedmioty codziennego użytku przystosowane są przede wszystkim do praworęczności, dlatego rodzice często próbują ją wyćwiczyć u leworęcznego dziecka. Trzeba jednak pamiętać, że w przypadku pełnej lateralizacji, w której dominuje nie tylko lewa ręka, ale również lewe oko i lewa noga, dziecko nie powinno mieć kłopotów z nauką, a jedynie będzie borykać się z problemami technicznymi. Trudności mogą wystąpić, kiedy lateralizacja jest niepełna – na przykład skrzyżowanie lateralizacji oka i ręki utrudnia koordynację ruchowo-manualną.
Okazuje się, że u części dzieci, które zostały przestawione na siłę na praworęczność, stwierdzono wiele zaburzeń w związku z tzw. konfliktem dominacji. Mają one także podłoże psychologiczne. Dlatego przed podjęciem decyzji o walce z leworęcznością należy rozważyć wszystkie za i przeciw.
Zobacz także: Apraksja ruchowa, apraksja mowy i apraksja oralna – na czym polegają?
Osoby leworęczne – ludzie o wybitnych umysłach
Historia zna wielu sławnych leworęcznych o wybitnych umysłach, jak Albert Einstein, Isaac Newton, Karol Darwin, Benjamin Franklin, Michał Anioł, Ludwig van Beethoven, Winston Churchill, Johann Wolfgang von Goethe, Aleksander Wielki czy Leonardo da Vinci. Jako ciekawostkę można przypomnieć, że jedna czwarta astronautów z programu Apollo była leworęczna. Dominacja lewej strony ciała jest też cechą brytyjskiej rodziny królewskiej, którą reprezentują: Królowa Elżbieta II, Książę Karol i Książę William.
