Hipokretyna jest wytwarzana przez komórki nerwowe znajdujące się w pniu mózgu i podwzgórzu. Naukowcy wciąż badają tę substancję, ponieważ okazuje się, że ma ona wpływ na wiele zachowań naszego organizmu i nas samych. Jej działanie powiązuje się z regulacją rytmu dobowego, otyłością, apetytem na alkohol oraz chorobą Alzheimera. Jej niedobory z kolei zaburzają rytm snu, a nawet prowadzą do narkolepsji. Hipokretyna dzieli się na dwie substancje – oreksynę A i oreksynę B.
Oreksyna a alkohol
Badacze z Austrii zajmujący się neurologicznymi aspektami alkoholizmu odkryli, że oreksyna ma wpływ na rozwój choroby alkoholowej. Chodzi o mechanizm hamujący pragnienie alkoholu. Okazuje się, że nadprodukcja oreksyny może zwiększać ochotę na alkohol i ograniczać działanie mechanizmów, które zniechęcają nas do sięgania po kieliszek. Ograniczenie wydzielania oreksyny znacząco ułatwia powrót do trzeźwości i utrzymanie abstynencji. Udowodnił to eksperyment na szczurach, którym regularnie podawano alkohol. Po pewnym czasie uzależniania zwierząt od tej substancji podano im lek blokujący wydzielanie hipokretyny. Okazało się, że po kuracji lekiem większość szczurów przestała sięgać po alkohol i nie wykazywała żadnego zainteresowania nim. Pomimo podsuwanych im co jakiś czas próbek z alkoholem, nie chciały z niego korzystać. Naukowcy upatrują w eksperymencie duże nadzieje – jest to ważny krok w opracowaniu skutecznej terapii choroby alkoholowej.
Czy długość snu człowieka jest związana z odżywianiem się? Zobaczcie na filmie:
Hipokretyna a otyłość
Kilka lat temu czasopismo „Cell Metabolism” poinformowało, że biolodzy z USA odkryli hormon, który odpowiada za spalanie tłuszczu. Chodzi tutaj o „brunatny tłuszcz” – tkankę tłuszczową o dużym unaczynieniu zbudowaną z wielu mitochondriów, które mają moc zamiany tłuszczu w energię. Oreksyna ma pobudzać ten proces u osób otyłych, które często cierpią na jej niedobory. Podobnie jak powyżej, korelację tę odkryto za pomocą szczurów. Wyhodowano grupę myszy, których mózgi były pozbawione oreksyny. W porównaniu z innymi myszami, których poziom tej substancji był w normie, myszy bez oreksyny były o wiele grubsze, mimo że jadły tyle samo lub nawet mniej. Nie miały one możliwości przetworzenia spożytego tłuszczu na energię. Ten eksperyment udowodnił, że regulacja oreksyny może pomóc osobom otyłym w efektywnym spalaniu nadmiaru tkanki tłuszczowej.
Oreksyna – kiedy chce się spać
Hipokretyna jest jedną z substancji odpowiadających na regulację snu i czuwania. Dzięki niej wieczorem zasypiamy, kiedy jesteśmy zrelaksowani i czuwamy, gdy mamy poczucie zagrożenia. U osób cierpiących na nadmierną senność w ciągu dnia zauważono niedobory oreksyny. Skutkiem tego jest także obniżona zdolność koncentracji. Ważne jest również powinowactwo oreksyny z narkolepsją. Podczas badań odkryto w mózgach osób chorujących na tę przypadłość brak neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za produkcję oreksyny. Ciekawe są również badania wykonane przez amerykański wojskowy instytut DARPA na makakach królewskich. Małpy zostały podzielone na dwie grupy – pierwsza z nich spała tyle, ile było trzeba, aby naturalnie się obudzić, druga została pozbawiona snu na ok. 30 godzin. Pierwszej grupie małp – wyspanej, podano oreksynę w formie aerozolu do nosa, co nie przyniosło żadnych skutków. Następnie oreksyna została podana dożylnie w dużej dawce. Zauważono wówczas spadek aktywności i koncentracji u wyspanych małp. Z kolei oreksyna podana dożylnie niewyspanym małpom dodała im energii i wzmocniła ich koncentrację. Następnie podano ją jeszcze raz w formie aerozolu do nosa, co całkowicie usunęło objawy niewyspania u małp. Ich aktywność stała się taka sama jak po normalnie przespanej nocy. Ciekawym jest również fakt, że nie odnotowano żadnych skutków ubocznych. Wygląda więc na to, że oreksyna to lek na narkolepsję.
Korelacja hipokretyny i Alzheimera
Związek oreksyny i regulacji snu jest już znany. Okazuje się, że zaburzenia snu i choroba Alzheimera również mają dużo wspólnego. Zarówno u ludzi, jak i myszy brak snu prowadzi do wytwarzania się blaszek amyloidowych w mózgu, co może prowadzić do demencji. Niski poziom hipokretyny wywołuje narkolepsję i rozregulowanie rytmu dobowego. Sztuczne podniesienie poziomu oreksyny zwalcza objawy narkolepsji, poprawia koncentrację i wpływa na ogólną aktywność. Tymczasem okazuje się, że pozbawiony snu organizm ma tendencję do odkładania beta-amyloidu, który powoduje Alzheimera. Bezsenność może być wywołana nadmiarem oreksyny. Jeśli więc dana osoba choruje na bezsenność, a poziom oreksyny jest u niej wysoki, zasadne jest zastosowanie leków blokujących wydzielanie tego hormonu. Niewielkie obniżenie jego poziomu może ułatwiać zasypianie i wydłużyć czas nocnego snu, jednocześnie zapobiegając odkładaniu się płytek amyloidowych.
Bibliografia:
1. G. Aston-Jones, R. Smith, D. Moorman, K. Richardson, Role of lateral hypothalamic orexin neurons in reward processing and addiction, Neuropharmacology, nr. 56, s. 112–121, 2009.
2. J. Zawilska, K. Biegańska, M. Milanowska, A. Woldan-Tambor, Hipokretyny (oreksyny) – rola w uzależnieniach od substancji psychoaktywnych, Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2010, s. 1–9.
