Opryszczkowe zapalenie gardła jest skutkiem infekcji wirusem opryszczki pospolitej – HSV – najczęściej typu pierwszego (oznaczanego HSV-1 albo HHV-1). Wirusy typu drugiego (HSV-2, inaczej HHV-2) powodują zwykle zmiany o typie opryszczki na narządach płciowych. Oba rodzaje mogą również odpowiadać za stan zapalny w innych lokalizacjach.
Opryszczkowe zapalenie gardła – jak do niego dochodzi?
Opryszczkowe zapalenie gardła jest skutkiem aktywacji wirusa HSV. Jego obecność w organizmie wiąże się z zakażeniem, któremu większość populacji podlega w pierwszych latach życia. HSV przenosi się niezmiernie łatwo na inne osoby drogą kropelkową (przy kichaniu, kaszlu), przez bezpośredni kontakt (całowanie, kontakty płciowe) oraz przez przedmioty znajdujące się w otoczeniu (np. jedzenie z użyciem tych samych naczyń, korzystanie z tej samej szczoteczki do zębów, a u dzieci – przez wspólne zabawki). Jeśli matka jest nosicielką, do zakażenia dziecka może też dojść w okresie ciąży i w czasie porodu.
Po zakażeniu organizmu wirus przedostaje się do komórek układu nerwowego i może tam przez wiele lat bytować zupełnie bezobjawowo. Pod wpływem różnych, nie zawsze poznanych, czynników aktywuje się i powoduje schorzenia, takie jak opryszczkowe zapalenie gardła, jamy ustnej, jamy nosowej, opryszczkę wargową. Może też pojawiać się w innych miejscach, np. na brzegach śluzówek narządów płciowych (sromie albo penisie).
Opryszczkowe zapalenie gardła – objawy
Opryszczkowe zapalenie gardła rozwija się początkowo w sposób zupełnie nieswoisty. Pojawiają się objawy grypopodobne: osłabienie, wysoka temperatura z dreszczami, bóle stawowo-mięśniowe. Stopniowo dołącza się ból gardła, który nasila się do znacznego poziomu i może mieć piekący, palący charakter.
W ciągu 2–3 dni od zachorowania w obrębie gardła pojawiają się pęcherzyki, wypełnione surowiczą, przejrzystą treścią. Zwykle zlokalizowane są na migdałkach i tylnej ścianie gardła, rzadziej na łukach podniebiennych. Pęcherzyki te w ciągu kilku kolejnych dni pękają, tworząc ubytki błony śluzowej – nadżerki – powodujące bardzo silny ból gardła, szczególnie przy połykaniu. Zmiany te pokrywają się z czasem strupkami, które (po wygojeniu ranki) odpadają w ciągu 8–14 dni od zachorowania. Chory może bardzo intensywnie zarażać inne osoby w okresie od pęknięcia pierwszych pęcherzyków do wygojenia gardła. Z tego powodu wskazana jest izolacja w warunkach domowych do czasu całkowitego wyzdrowienia.
Opryszczkowe zapalenie gardła u dzieci
Opryszczkowe zapalenie gardła u dzieci jest trudne w leczeniu ze względu na silne dolegliwości bólowe. Dziecko może odmawiać jedzenia lub, co gorsze, spożywania napojów. Może to być, szczególnie w połączeniu z wysoką gorączką w pierwszych dniach choroby, przyczyną poważnego odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych. W przebiegu choroby może dojść do powikłań pod postacią przeniesienia aktywnej infekcji w inną lokalizację – np. na powierzchnię rogówki oka lub spojówki. Ciężkim powikłaniem – występującym również u dorosłych – jest opryszczkowe zapalenie mózgu (częściej występuje ono w przypadku infekcji typem drugim wirusa – HSV-2).
Opryszczkowe zapalenie gardła u dorosłych
Rozwój opryszczkowego zapalenia gardła u dorosłych jest związany ze stanami, w których organizm ma ograniczone możliwości aktywnego powstrzymywania rozwoju choroby. Należą do nich:
- przewlekły stres, przemęczenie, brak snu,
- niedobory żywieniowe,
- inny aktywny proces chorobowy,
- zaburzenia odporności.
Uważa się, że kilkukrotne pojawienie się w krótkim czasie opryszczkowego zapalenia u osoby, która wcześniej nie miała tego typu problemów, powinno być wskazaniem do wykonania szczegółowej diagnostyki. Przyczyną nawrotów może być nierozpoznana wcześniej choroba, np. rozwijający się skrycie, bezobjawowo nowotwór. Dorośli zwykle bardzo źle (gorzej od dzieci) znoszą początkowy, gwałtowny wzrost temperatury do 39–40 o C, który słabo reaguje na leki przeciwgorączkowe.
Postępowanie w opryszczkowym zapaleniu gardła
Opryszczkowego zapalenie gardła nie da się wyleczyć, to znaczy zupełnie wyeliminować wirusa HSV z organizmu. Po aktywnym okresie choroby przechodzi on ponownie w stan uśpienia (latencji). Przebywając wewnątrz komórek, jest niedostępny dla układu odpornościowego.
Choroba ustępuje samoistnie, zwykle w ciągu maksymalnie 14 dni od wystąpienia pierwszych objawów. Przez ten okres chory nie powinien mieć kontaktu z dużymi grupami ludzi – wskazana jest izolacja w domu. W trakcie choroby można podawać leki przeciwgorączkowe, przeciwzapalne, a także stosować miejscowo preparaty łagodzące w postaci aerozoli i płukanek. Ze względu na nadżerki błon śluzowych gardła zaleca się dietę lekkostrawną, płynną lub papkowatą, bez elementów kwaśnych, ostrych przypraw. Dania zbyt gorące mogą powodować nasilenie bólu. Domowym sposobem na opryszczkowe zapalenie gardła jest stosowanie w różnych postaciach roślin bogatych w fitoncydy (cebula, czosnek, chrzan) Zaleca się picie mleka z masłem, spożywanie miodu i produktów bogatych w witaminę C.
