Oponiak jest jednym z najczęściej występujących łagodnych nowotworów układu nerwowego. Rozwija się z komórek opony pajęczej, zwykle ma postać miękką, gąbczastą, czasem jednak występuje oponiak zwapniały, twardy. Przyczyny powstawania oponiaków nie są znane, jednak na ich częstsze pojawianie się u kobiet wpływ może mieć progesteron. Choć ze względu na obszary, które oponiak atakuje, jego całkowite usunięcie jest trudne, u większości chorych rokowania są dość dobre. Oponiak w 90 proc. przypadków tworzy się wewnątrzczaszkowo, a inne jego postaci (np. oponiak wewnątrz mózgu czy oponiak oka) pojawiają się rzadko. Oponiaki złośliwe stanowią jedynie około 3 proc. wszystkich guzów tego rodzaju.
Zobacz także:
Jak choruje mózg? 10 najczęściej diagnozowanych chorób
Obrzęk mózgu – objawy, leczenie, rokowania
Naczyniak mózgu – rodzaje, umiejscowienie, leczenie
Oponiak – objawy
Oponiak nie rośnie szybko, a jeśli ma niewielki rozmiar, może przebiegać bezobjawowo. Dlatego też jest diagnozowany późno, gdy powodowany przez niego wzrost ciśnienia śródczaszkowego wywołuje takie objawy, jak: narastające i rozsadzające bóle głowy, napady padaczkowe, wymioty, zwolnienie tętna, zaburzenia świadomości, mowy i czucia, ogniskowe objawy neurologiczne uzależnione od położenia guza. Oznaki, które mogą wskazywać na obecność oponiaka, to również problemy z pamięcią i koncentracją, spowolnienie, senność, głęboka śpiączka, opukowa bolesność głowy czy tarcza zastoinowa na dnie oka.
Oponiak – rodzaje (histopatologia)
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podzieliła oponiaki na trzy grupy ze względu na stopień ich złośliwości:
1) oponiaki niezłośliwe I stopnia – należy do nich 90 proc. wszystkich nowotworów tego typu (ICD-10: D32):
- oponiak meningotelialny;
- oponiak piaszczakowaty;
- oponiak włóknisty;
- oponiak przejściowy;
- oponiak naczyniakowaty;
- oponiak wydzielniczy;
- oponiak metaplastyczny;
- oponiak drobnotorbielkowy;
- oponiak z naciekiem limfocytarno-plazmatycznym;
2) oponiaki złośliwe II stopnia:
- oponiak atypowy – stanowi około 20 proc. tej grupy oponiaków;
- oponiak struniakowaty – występuje u około 0,5 proc. chorych na ten typ nowotworu;
- oponiak jasnokomórkowy – najczęściej tworzy się w kącie mostowo-móżdżkowym lub w okolicy ogona końskiego;
3) oponiaki złośliwe III stopnia:
- oponiak brodawkowaty – występuje częściej u dzieci niż dorosłych;
- oponiak pałeczkowaty – bardzo rzadki; jego komórki charakteryzują się śliwkowatym kształtem i wyraźną błoną komórkową;
- oponiak anaplastyczny (oponiak złośliwy) – obraz mikroskopowy wykazuje podobieństwo do obrazu oponiaków atypowych.
Gdzie rosną oponiaki?
Oponiak mózgu najczęściej lokuje się we wnętrzu czaszki, jednak poza miąższem mózgu.
Ze względu na położenie można wymienić następujące rodzaje oponiaka:
- oponiak sierpa mózgu – znajduje się na wypustce opony twardej oddzielającej od siebie półkule mózgu;
- oponiak rynienki węchowej – oponiak mózgu w płacie czołowym; powoduje głównie upośledzenie węchu;
- oponiak siodła tureckiego – jedna z najczęstszych postaci oponiaka, zlokalizowana na środkowym odcinku górnej powierzchni trzonu kości klinowej;
- oponiak móżdżku – zlokalizowany w tylno-dolnej części mózgu; może być przyczyną braku koordynacji ruchowej, zaburzeń równowagi, zawrotów głowy oraz nudności;
- oponiak zatoki jamistej – nowotwór zlokalizowany w zatoce żylnej opony twardej;
- oponiak nerwu wzrokowego – rzadko spotykany guz rozrastający się w oczodole; oponiak oka daje objawy w postaci pogorszenia widzenia, a w późniejszej fazie – wytrzeszczu gałki ocznej.
Oponiak w głowie może być również zlokalizowany w okolicy przystrzałkowej, na szczycie piramidy kości skroniowej, a także w okolicy przewodu słuchowego.
Oponiak kręgosłupa najczęściej występuje na odcinku piersiowym, niezbyt często na szyjnym. Oponiak kręgosłupa lędźwiowego jest bardzo rzadko spotykany. Oponiak kręgosłupa jest dość łatwo usuwalny, ponieważ najczęściej nie przylega bezpośrednio do rdzenia kręgowego.
Oponiak – leczenie
Zarówno w przypadku oponiaka mózgu, jak i oponiaka rdzenia kręgowego leczenie głównie polega na chirurgicznym usunięciu guza. Podczas operacji oponiak zostaje całkowicie lub częściowo wycięty – zależy to od umiejscowienia nowotworu i ryzyka uszkodzenia przylegających do niego organów. Czasem po usunięciu oponiaka mózgu konieczna jest rehabilitacja – np. gdy u osoby chorej występują zaburzenia ruchu lub mowy. Jeśli nie ma możliwości całkowitego usunięcia guza, wspomagająco stosuje się terapię radiologiczną – w przypadku oponiaków mózgu chemioterapia nie ma zastosowania. Naturalne leczenie oponiaka mózgu czy kręgosłupa również nie przynosi rezultatów.
Najnowocześniejszą metodą leczenia guzów mózgu i kręgosłupa jest tzw. nóż gamma (ang. gamma knife). Zabieg polega na precyzyjnym naświetlaniu promieniowaniem kobaltowym miejsca, w którym zlokalizowany jest guz. Sesja trwa od 20 minut do 2 godzin, jest bezbolesna i w przeciwieństwie do neurochirurgicznego usunięcia oponiaka mózgu powikłania po zabiegu występują rzadko.
Podejmowane są próby leczenia oponiaków laserem. Pionierami tej metody są lekarze z Northwestern Memorial News z Chicago, którzy w 2009 r. zdecydowali się na laserowe usunięcie guza mózgu za pomocą lasera CO2.
Oponiak: jakie są rokowania?
Najlepsze rezultaty uzyskiwane są, jeśli oponiak mózgu zostanie usunięty w całości, wraz z jego przyczepem w obrębie opony twardej. Usunięcie guza bez przyczepów lub jedynie jego fragmentu pozwala na gorsze rokowania. Oponiaki złośliwe mogą dawać odległe przerzuty, np. do nerek czy węzłów chłonnych.
Zobacz film i poznaj nowoczesne metody operowania guza mózgu:
