Nastrój podlega ciągłym wahaniom w zależności od rozmaitych czynników. Ich znajomość pozwala na podjęcie działań służących przywróceniu dobrostanu psychicznego. Niekiedy okres obniżonego nastroju należy po prostu przeczekać. Często jednak wymaga on leczenia farmakologicznego.
Czym jest obniżony nastrój?
Obniżony nastrój to stan, w którym człowiek doświadcza takich uczuć, jak smutek, przygnębienie, bezsilność, zniechęcenie, apatia i rozdrażnienie. Negatywnym emocjom towarzyszą zwykle pesymistyczne myśli o przyszłości, niepokój, lęk, trudności z koncentracją. Osobie o obniżonym nastroju często brakuje energii do życia. Rzadziej występują u niej dolegliwości wegetatywne, takie jak bóle głowy czy zaburzenia snu.
Obniżony nastrój może występować samodzielnie i stanowić reakcję na negatywne doświadczenia. Wówczas złe samopoczucie najczęściej ustępuje z czasem lub na skutek rozwiązania problemu. Obniżony nastrój, który utrzymuje się przewlekle, zwłaszcza bez oczywistej przyczyny, to zwykle objaw zaburzeń psychicznych lub choroby ogólnoustrojowej.
Przyczyny obniżonego nastroju
Obniżony nastrój, jako objaw izolowany, spowodowany jest najczęściej wydarzeniami, które są źródłem silnego stresu (takimi jak kłopoty zawodowe, zawód miłosny czy śmierć bliskiej osoby). Bywa także powiązany z takimi problemami natury psychologicznej jak np. niskie poczucie własnej wartości czy nadwrażliwość emocjonalna. W takich przypadkach może przerodzić się w depresję egzogenną, czyli zewnątrzpochodną. Obniżony nastrój występuje także przy nerwicy (w przypadku fobii, kompulsji itd.).
Złe samopoczucie towarzyszy zaburzeniom afektywnym, takim jak depresja endogenna czy cyklofrenia, bywa także powiązane z zaburzeniami osobowości. W takich przypadkach przyczyn upatruje się zwykle w obciążeniach rodzinnych albo zaburzeniu stężeń neuroprzekaźników. Obniżony nastrój może być również wynikiem zaburzeń hormonalnych, np. w przebiegu niedoczynności tarczycy. Duża korelacja zachodzi pomiędzy samopoczuciem a dietą, aktywnością fizyczną, jakością snu czy ekspozycją na światło słoneczne.
Obniżenie nastroju mogą wywołać niektóre leki (np. glikokortykosteroidy) oraz substancje psychoaktywne (alkohol, narkotyki, dopalacze itp.).
Obniżony nastrój a depresja
Obniżony nastrój często bywa mylony z depresją. Ten drugi stan jest jednostką chorobową wymagającą leczenia, a jego ignorowanie z nadzieją, że przeminie jak zwykła chandra, może mieć poważne konsekwencje. Dlatego należy zdawać sobie sprawę z zasadniczych różnic pomiędzy izolowanym obniżeniem nastroju a depresją.
W przypadku depresji objawy są przewlekłe (trwają tygodniami) i często nie mają jasnej przyczyny. Znacznie większe niż przy zwykłym obniżeniu nastroju jest także ich nasilenie. Osoba w depresji jest mniej reaktywna niż ta, którą dopadło złe samopoczucie – trudno poprawić jej nastrój choćby na chwilę, a takie próby często wręcz pogarszają samopoczucie chorego, wprawiając go w poczucie winy i niezrozumienia przez otoczenie. Charakterystyczny dla zaburzeń afektywnych jest także brak krytycznego myślenia i dystansu do własnego stanu, co nie zdarza się w przypadku przelotnej chandry.
Zwykły spadek nastroju, czy już depresja? Jakie mogą być pierwsze objawy depresji? Dowiesz się tego z filmu:
W odróżnieniu od niepowiązanego z innymi dolegliwościami obniżenia nastroju depresja w znacznym stopniu dezorganizuje życie chorego. Wiąże się z nią bowiem szereg uciążliwych objawów, które zwykle nie towarzyszą przelotnemu spadkowi samopoczucia. Należą do nich:
- anhedonia, czyli niezdolność cieszenia się tym, co zwykle sprawiało radość;
- utrata zainteresowań, rezygnacja z dotychczasowych aktywności;
- trwałe spowolnienie psychomotoryczne – brak energii (siły fizycznej i motywacji do działania), problemy z myśleniem, utrzymaniem koncentracji, podejmowaniem decyzji;
- trudności w komunikowaniu się z otoczeniem;
- zaburzenia snu, odżywiania, libido;
- różnego typu dolegliwości bólowe (migreny, bóle brzucha, mięśni itd.);
- niska samoocena, poczucie winy;
- myśli samobójcze i zachowania autodestrukcyjne.
Nie każde zatem obniżenie nastroju oznacza depresję. Bardzo często jednak złe samopoczucie wywołane przez życiowe niepowodzenia staje się początkiem choroby afektywnej. Dlatego w przypadku przedłużającej się chandry warto skorzystać z fachowej pomocy.
Obniżony nastrój – terapia, leki
Uporanie się ze złym samopoczuciem jest dużo łatwiejsze, jeśli skorzysta się ze wsparcia terapeuty (psychoterapia indywidualna) lub osób, które borykają się z podobnymi zmartwieniami (terapia grupowa). Leczenie warto poprzedzić konsultacją psychologiczną, która pozwala na określenie podłoża problemu i wybranie odpowiedniej formy pomocy.
Obniżony nastrój – o ile nie jest objawem zaburzenia psychicznego ani choroby somatycznej – nie wymaga leczenia farmakologicznego. W szczególnych przypadkach można jednak włączyć w terapię środki przeciwdepresyjne czy przeciwlękowe. O konieczności ich użycia i wyborze właściwego preparatu decyduje lekarz psychiatra.
Bibliografia:
1. Żerdziński M., Poradnik dla cierpiących na chorobę afektywną dwubiegunową i ich rodzin, Wydawnictwo Ewopharma Ag sp. z o.o., Warszawa 2008, s. 5–17.
