Objaw Tinela-Hoffmana (znany też w niektórych krajach jako objaw Hoffmana – nie uznaje się tam zasług Tinela w opisie tego zjawiska) to wywoływana w obrębie nerwów obwodowych reakcja, która najczęściej świadczy o ich uszkodzeniu. Zakres jego występowania pozwala na obserwację progresji choroby albo regeneracji uszkodzonej tkanki.
Wywołanie objawu Tinela-Hoffmana jest podstawową, orientacyjną metodą oceny stanu nerwów obwodowych. Jej zaletą jest to, że nie wymaga żadnego specjalistycznego sprzętu i można ją wykorzystać w każdych warunkach. W precyzyjnej diagnostyce znaczenie objawu Tinela-Hoffmana zmniejsza się w związku ze stosowaniem nowoczesnych technik mierzenia potencjałów elektrycznych nerwów.
Na czym polega objaw Tinela-Hoffmana?
Objaw Tinela-Hoffmana polega na powstawaniu charakterystycznych mrowień i drętwień w strefie skóry zaopatrywanej przez badany nerw w momencie, gdy jego pień (większą wiązkę włókien, z której rozchodzą się drobne odgałęzienia) poddaje się mechanicznemu drażnieniu.
Przyczyną występowania tego typu zjawiska jest uszkodzenie nerwu w jego obwodowej części, wywołane zwykle uciskiem z zewnątrz. Powoduje to zaburzenia przepływu cytoplazmy komórkowej w obrębie włókien nerwowych (neurytów) i upośledzenie ukrwienia. Prowadzi (w pewnym uproszczeniu) do stopniowej degeneracji nerwu i zaniku osłonek mielinowych. Pełnią one bardzo ważną rolę – nie tylko stanowią mechaniczną barierę chroniącą włókna nerwowe, ale też zapobiegają przechodzeniu impulsów elektrycznych z komórki na komórkę. Nie pozwalają na „przeskakiwanie” fali depolaryzacji elektrycznej z błony komórkowej jednego włókna nerwowego na drugie i przeciwdziałają tworzeniu się nieprawidłowych sygnałów – mieszaniu się ich. Osłonki mielinowe można porównać do izolacji na przewodach elektrycznych: w wiązce przewodów nie pozwala ona na powstanie tak zwanego przebicia. Jeśli np. w kablu telefonicznym dochodziłoby do przechodzenia prądu z jednego przewodu do drugiego, w sieci pojawiałyby się błędne połączenia, a osoby rozmawiające ze sobą słyszałyby innych użytkowników sieci.
Jeśli w obrębie nerwu uszkodzone są osłonki sąsiadujących włókien i powstają zakłócenia, mózg nie może właściwie interpretować bodźców czuciowych, a mięśnie są nieprawidłowo pobudzane. Jest to przyczyną odczuwania mrowienia i innych zaburzeń czucia (parestezji) oraz osłabienia siły mięśni i uczucia drętwienia.
Objaw Tinela-Hoffmana – wykonanie badania
Objaw Tinela-Hoffmana wywołuje się w trakcie standardowego badania neurologicznego. Typowymi miejscami, w których wykonuje się próbę, są nerwy kończyn górnych i dolnych. Pień nerwu opukuje się opuszką zgiętego palca albo młoteczkiem neurologicznym. Druga metoda jest o tyle lepsza, że doświadczony lekarz, mający wprawę w posługiwaniu się tym narzędziem, może za każdym razem uderzać w nerw z podobną siłą i porównywać wyniki kolejnych badań.
Do opukiwania wybiera się miejsca, w których nerwy znajdują się w pobliżu kości i po uderzeniu zostaną do nich dociśnięte. Są to np. przyśrodkowy rowek łokciowy (gdzie bada się nerw łokciowy), okolice nadgarstka (nerw promieniowy lub łokciowy) albo – na kończynie dolnej – odpowiednie miejsca w pobliżu kostki bocznej lub przyśrodkowej stawu skokowego.
Mechaniczny bodziec powoduje, że błona neurytu w danym miejscu depolaryzuje się, zapoczątkowując przepływ impulsu wzdłuż włókien. Jeśli siła opukiwania nie jest zbyt duża, to parestezje i drętwienie pojawiają się wyłącznie w miejscach, do których prowadzą uszkodzone zakończenia nerwowe – np. na niektórych palcach. Jeśli uderzenie jest zbyt mocne, efekt podobny jest do często spotykanej sytuacji uderzenia przyśrodkową częścią łokcia w kant stołu. Wówczas przez dłuższą chwilę czuje się ból i drętwienie w całym przedramieniu i ręce.
Badanie wykonuje się na obu kończynach, by pacjent mógł określić, czy efekt opukiwania jest odczuwany tak samo po obu stronach. Jeśli ma wrażenie asymetrii albo natężenie reakcji jest bardzo duże – objaw uznaje się za dodatni. Badając reakcję w pewnych odstępach czasu, u dobrze współpracującego pacjenta można określić dynamikę choroby. Jeśli drętwienie obejmowało początkowo dłoń i palce, a po pewnym okresie leczenia dotyka już tylko czubków palców, można uznać, że nerw się regeneruje i terapia jest skuteczna.
Charakterystyczne jest zanikanie objawów najpierw w częściach bliższych (dłoń), a następnie dalszych (palce), gdyż osłonki mielinowe odtwarzają się stopniowo ku obwodowi (najpierw w większych, potem w drobniejszych odgałęzieniach nerwów).
Dodatni objaw Tinela-Hoffmana – o czym świadczy?
Objaw Tinela-Hoffmana jest dodatni w wielu schorzeniach, powodujących degenerację i upośledzenie funkcji nerwów. Najważniejsze z nich to:
- ucisk pasm ścięgnistych na nerwy – np. troczków zginaczy lub prostowników palców w zespole cieśni nadgarstka,
- nacisk zwyrodnieniowych wyrośli kostnych na nerw (np. zespół kanału łokciowego),
- skutki nieprawidłowo zrośniętych złamań w obrębie nadgarstka, łokcia lub stawu skokowego,
- zmiażdżenia lub silne stłuczenia nerwów w wymienionych okolicach,
- przewlekłe zapalenia nerwów.
Jeśli w początkowej fazie choroby nerwu dochodzi do całkowitego ustania jego funkcji, impulsy nie są w ogóle przewodzone i objaw jest ujemny. Parestezje i drętwienia (czyli dodatni objaw Tinela-Hoffmana) świadczą o tym, że (choć dzieje się to w sposób nieprawidłowy) impulsy zaczynają być przewodzone. Stopniowe ograniczanie się i zanikanie objawu w kolejnych fazach choroby świadczy o postępującej regeneracji nerwu i powrocie do zdrowia.
