Objaw Janewaya nie jest bezpośrednią przyczyną żadnych dolegliwości. Zmiany pojawiające się na skórze są niebolesne i nie naruszają sprawności rąk. Należy jednak pamiętać, że trwające dłużej stany zapalne w obrębie wsierdzia mogą być przyczyną groźnych powikłań zatorowych i niewydolności krążenia.
Występowanie objawu Janewaya
Objaw Janewaya występuje niemal wyłącznie u osób chorujących na infekcyjne zapalenie wsierdzia. Uważa się wręcz, że jest on dla tej choroby tzw. objawem patognomonicznym – jego wystąpienie pozwala na postawienie właściwej diagnozy z dużą pewnością.
Infekcyjne zapalenie wsierdzia to choroba, która dotyka 5–10 osób na każde 100 000. Przyczyną są najczęściej bakterie, a wśród nich – gronkowce i paciorkowce. Początek procesu chorobowego związany jest z przedostaniem się drobnoustrojów do krwi – np. w przebiegu wszczepienia zastawek serca, długotrwałych dializ lub żywienia pozajelitowego, przy częstym dożylnym zażywaniu narkotyków. Powodem wywołującej chorobę bakteriemii (obecności bakterii we krwi) może też być istnienie w organizmie ogniska zapalnego (np. ropnia okołozębowego, rozległych zmian ropnych na skórze).
Objaw Janewaya występuje u ok. 5% chorych z infekcyjnym zapaleniem wsierdzia. Zmiany pojawiają się w późnej fazie choroby. Ich lokalizacja na skórze dłoni i stóp zmienia się, kolejne ogniska mogą pojawiać się i zanikać, ale proces jest cały czas aktywny.
Ze względu na mechanizm powstawania objawu Janewaya w rzadkich przypadkach zmiany takie obserwuje się w innych chorobach, w których duże znaczenie odgrywają czynniki immunologiczne. Są to np.:
- toczeń rumieniowaty trzewny,
- niektóre rodzaje anemii hemolitycznej,
- dur brzuszny.
Objaw Janewaya – rozpoznawanie
Właściwe dla objawu Janewaya zmiany skórne powstają na skórze palców rąk i nóg. Trzy charakterystyczne postacie to:
- zmiany krwotoczne – o typie niewielkich wybroczyn lub plam, które utrzymują się przez dłuższy czas,
- zmiany rumieniowe – miejscowe zmiany zapalne z zaczerwienieniem skóry, niewielkim obrzękiem i uniesieniem jej powierzchni,
- drobne, niebolesne guzki.
Wybroczyny lub krwiaki (które są najczęstszym typem zmian) pojawiają się zwykle w miejscach obciążonych mechanicznie. Są to np. uciskana przez narzędzia albo uchwyty toreb wewnętrzna powierzchnia palców, poddawana obciążeniu w trakcie chodzenia, podeszwowa strona stóp.
Ponieważ objaw Janewaya pojawia się zwykle w później fazie zapalenia wsierdzia, to oprócz zmian skórnych obserwuje się zwykle podstawowe symptomy tej choroby, takie jak:
- nawracające zapalenie płuc,
- objawy zatorowości obwodowej (w obrębie mózgu, narządów jamy brzusznej, układu oddechowego),
- niewydolność serca związana z niedomykalnością lub zwężeniem zastawek,
- gorączka, osłabienie, pogorszenie samopoczucia,
- duszność, ból w klatce piersiowej.
W badaniu stwierdza się najczęściej szmery serca, znacznie podwyższone markery zapalenia i leukocytozę, cechy uszkodzenia nerek. Posiewy krwi na obecność bakterii często są dodatnie.
Przyczyny objawu Janewaya
Za podstawową przyczynę objawu Janewaya uważa się stan zapalny włośniczkowych krwionośnych naczyń. Obecnie twierdzi się, że za jego powstawanie odpowiedzialne są krążące we krwi kompleksy antygen-przeciwciało. Tworzą się one w dużej ilości wskutek immunologicznych reakcji zachodzących w zmienionym zapalnie wsierdziu. Dodatkowo ich ilość zwiększają krzyżowe oddziaływania skierowanych przeciw paciorkowcom lub gronkowcom przeciwciał z podobnymi strukturalnie antygenami własnych tkanek chorego.
Stan zapalny naczyń w palcach prowadzi do drobnych zatorów, zwiększenia przepuszczalności ściany naczyń, osłabienia ich struktury i pękania, co jest przyczyną pojawiania się charakterystycznych zmian na skórze.
Leczenie objawu Janewaya
Objaw Janewaya jest skutkiem ogólnoustrojowej choroby i jako taki będzie nawracał, nawet jeśli działaniem miejscowym uda się uzyskać chwilową poprawę. Dlatego zasadniczym sposobem oddziaływania jest leczenie przyczynowe choroby podstawowej – infekcyjnego zapalenia wsierdzia. Podstawowymi grupami stosowanych środków są antybiotyki (podawane na podstawie antybiogramu określającego wrażliwość drobnoustrojów na określone leki), preparaty przeciwzapalne (niesterydowe i sterydowe) oraz pozwalające kontrolować krzepliwość krwi, co zabezpiecza chorego przed groźnymi zatorami. Objawy niewydolności krążenia, zaburzeń rytmu serca oraz niewydolności zastawkowych leczy się zgodnie z przyjętymi schematami.
Podstawowe znaczenie dla powstawania i zakresu objawu Janewaya ma moment rozpoznania zapalenia wsierdzia i wdrożenia właściwego leczenia. Jeśli zostanie ono rozpoczęte we wczesnej fazie choroby i nie zdąży się ona rozwinąć, zmiany skórne mogą się w ogóle nie pojawić. Jeśli objaw Janewaya jest już obserwowany, a jego natężenie jest duże, wdrożenie terapii może jedynie ograniczyć jego intensywność.
