Nutraceutyki stosuje się w celu uzupełnienia niedoborów składników niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Nie należy ich traktować w kategorii leków, ponieważ zawierają mniejsze dawki składników aktywnych. Pojęcie nutraceutyki jest znane od 1979 roku, jednak zdefiniowano je dopiero 20 lat później. Wcześniej używano terminu „żywność funkcjonalna”. Na wprowadzenie suplementów na rynek wpływ miały intensywny rozwój badań nad składnikami żywności oraz wzrost liczby chorób.
Czym są nutraceutyki?
Nutraceutyki są środkami spożywczymi dostarczającymi substancji bioaktywnych w skoncentrowanej formie w celu poprawy zdrowia, polepszenia funkcji fizjologicznych organizmu i zmniejszenia ryzyka wystąpienia niektórych chorób. Zawierają składniki naturalnie występujące w pożywieniu, jednak w zdecydowanie wyższej dawce lub lepiej przyswajalnej formie. Nutraceutyki mogą mieć różną postać. Spotykane są: kapsułki, tabletki, syropy, wyciągi, odżywki, dodatki do żywności, preparaty ziołowe oraz żywność otrzymywana metodą inżynierii genetycznej.
Nutraceutyki to suplementy diety, które dostarczają organizmowi korzyści zdrowotnych, a niekiedy są także wykorzystywane do wspomagania leczenia chorób. Należy jednak pamiętać, że nutraceutyki nie są lekami i nie należy ich tak traktować. Przyjmuje się, że powinny zawierać mniejsze dawki substancji aktywnych niż środki farmakologiczne oraz wykazywać wyższy stopień bezpieczeństwa i mniejsze ryzyko wystąpienia skutków ubocznych podczas stosowania, zwłaszcza długotrwałego.
Nutraceutyki wytwarza się z ekstraktów roślinnych lub preparatów roślinnych tkanek. Możliwe jest także odzyskanie cennych składników z podłoża, na którym uprawiano rośliny. Dziedziną, która zajmuje się ich produkcją i badaniami nad przyswajalnością substancji odżywczych jest biotechnologia.
Zobaczcie, czy warto stosować suplementy diety:
Przykłady nutraceutyków
Do nutraceutyków zalicza się substancje biologicznie czynne, które mają udowodnione korzystne działanie na organizm człowieka. Poza działaniem odżywczym przypisuje im się również właściwości prozdrowotne. Znacznie też wpływają na profilaktykę niektórych chorób i schorzeń. Przykłady nutraceutyków to:
- witaminy (A, C, D, E, B, K),
- sole mineralne (magnez, potas, wapń, żelazo, jod, selen, cynk),
- bakterie kwasu mlekowego,
- błonnik pokarmowy,
- wielonienasycone kwasy tłuszczowe (omega-3),
- białka,
- peptydy,
- aminokwasy,
- sterole i stanole roślinne,
- flawonoidy,
- polifenole,
- kwas hialuronowy.
Głównym źródłem nutraceutyków są substancje pochodzenia roślinnego, ale w mniejszym stopniu wykorzystuje się również produkty pochodzenia zwierzęcego i mikroorganizmy. Nutraceutyki, które pochodzą z roślin to fitonutraceutyki. Znajdują się one przede wszystkim w owocach i warzywach. Znanych jest około 900 substancji, które należą do tej grupy.
Zobaczcie, czy suplementy diety działają:
Właściwości nutraceutyków
Wyróżnia się kilka rodzajów nutraceutyków w zależności od ich właściwości, które istotnie wpływają na konkretny układ i narządy. Najczęściej i najchętniej stosowane suplementy diety to:
- zmniejszające ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia,
- poprawiające funkcjonowanie układu pokarmowego,
- wzmacniające odporność,
- poprawiające wydolność psychofizyczną,
- zmniejszające ryzyko osteoporozy,
- zmniejszające nadwagę,
- wspomagające pracę mózgu i poprawiające koncentrację,
- opóźniające procesy starzenia,
- poprawiające urodę i wygląd włosów, skóry i paznokci.
Jedną ze szczególnych właściwości nutraceutyków jest działanie antyoksydacyjne. Są to tzw. przeciwutleniacze, których zadaniem jest wyeliminowanie z organizmu wolnych rodników tlenowych, odpowiadających za procesy przyspieszające starzenie i niekorzystnie wpływających na zdrowie. Przykładami są likopen (zawarty w pomidorach), antocyjany (czarna porzeczka), beta-karoten, kwas chlorogenowy.
Producenci nutraceutyków są zobowiązani, aby umieszczać na opakowaniach produktów odpowiednie oświadczenia zdrowotne. Jest to ważna informacja dotycząca przeznaczenia i działania danej substancji na organizm człowieka. Oświadczenia muszą być oparte na badaniach naukowych. Dobrze jeśli jest zamieszczona informacja, czy dawka zawarta w danym produkcie pokrywa dzienne zapotrzebowanie witamin lub soli mineralnych.
Kto powinien stosować nutraceutyki?
Nutraceutyki są przeznaczone dla osób, które chcą wspomóc pracę swojego organizmu i poprawić stan swojego zdrowia. Mogą stosować je także ci, u których stwierdzono niedobory lub niskie stężenie witamin i soli mineralnych. Chętnie sięgają po nie osoby, dla których ważna jest profilaktyka. Należy pamiętać, że nutraceutyk to nie lek, a przed jego stosowaniem warto skonsultować się z lekarzem. Warto także czytać ulotki i wybierać te produkty, które nie zawierają szkodliwych substancji chemicznych. Dodatkowo należy pamiętać, że zdrowa zbilansowana dieta bogata w witaminy i składniki odżywcze jest znacznie lepsza niż suplementacja sztuczna.
