Żywność funkcjonalna obejmuje produkty, które poza funkcją odżywczą wykazują również inny korzystny wpływ na organizm. Spożywanie tego rodzaju żywności przyczynia się np. do obniżania poziomu cholesterolu w surowicy krwi, a tym samym do zmniejszenia ryzyka wystąpienia różnych chorób.
Co to jest żywność funkcjonalna?
Żywność funkcjonalna to żywność pochodzenia naturalnego, która może być wzbogacona o pewne substancje aktywne fizjologicznie lub zmodyfikowana w celu usunięcia z produktu niepożądanych i szkodliwych składników, np. alergenów. Cechą charakterystyczną żywności funkcjonalnej jest wykazywanie poza efektem odżywczym innego prozdrowotnego wpływu na organizm człowieka, o którym decydują zawarte w niej bioaktywne składniki, np. błonnik pokarmowy, aminokwasy, oligosacharydy, witaminy i minerały, probiotyki, prebiotyki oraz sterole roślinne. Ich wpływ może polegać na:
- zmniejszaniu ryzyka wystąpienia określonych chorób, zwłaszcza zaliczanych do cywilizacyjnych,
- poprawie ogólnego stanu zdrowia lub samopoczucia,
- wzmacnianiu naturalnej odporności organizmu,
- przywracaniu równowagi mikrobiologicznej przewodu pokarmowego,
- obniżaniu poziomu “złego” cholesterolu w surowicy krwi.
Żywność funkcjonalna w Polsce - sposoby wytwarzania
Do grupy żywności funkcjonalnej można zaliczyć te produkty, które wywierają udowodniony, korzystny wpływ na jedną lub więcej funkcji organizmu. Należy tu zarówno żywność konwencjonalna, a więc naturalnie zawierająca związki o zdrowotnym działaniu na organizm oraz żywność fortyfikowana, inaczej celowo wzbogacona o pożądane składniki. Najczęściej są nimi:
- witaminy antyoksydacyjne oraz inne związki o działaniu przeciwutleniającym (np. witamina A, C, E, flawonoidy roślinne), które neutralizują szkodliwe działanie wolnych rodników tlenowych, dzięki czemu opóźniają procesy starzenia się skóry i zapobiegają nowotworom oraz chorobom układu krążenia,
-
nienasycone kwasy omega-3 o właściwościach przeciwzapalnych, przeciwzakrzepowych, antyarytmicznych i obniżających poziom trójglicerydów w surowicy krwi,
- stanole i sterole roślinne zmniejszające poziom “złego” cholesterolu we krwi,
-
błonnik pokarmowy regulujący pracę jelit i wspomagający procesy trawienne.
Żywność funkcjonalną otrzymuje się poprzez tworzenie nowego składu chemicznego produktów spożywczych produkując np. margaryny zawierające sterole roślinne. Innym sposobem uzyskania żywności prozdrowotnej jest dodatek probiotyków do różnych artykułów - soków warzywnych czy produktów mlecznych, takich jak jogurty, kefiry, mleko. Żywność funkcjonalna to także produkty o obniżonej wartości energetycznej otrzymane poprzez zmniejszenie ilości określonych składników, np. dodawanego tłuszczu lub sacharozy.
Żywność wygodna i żywność funkcjonalna - jakie są różnice?
Żywność funkcjonalna cechuje się wysoką wartością odżywczą, a dodatkowo udowodnionym działaniem prozdrowotnym. Jest zalecana w codziennej diecie. Jej konsumpcja może przyczynić się do zapobiegania wielu chorobom, zwłaszcza zaliczanym do schorzeń cywilizacyjnych, takich jak: choroby nowotworowe, osteoporoza, miażdżyca, choroba niedokrwienna mięśnia sercowego, otyłość, choroba wrzodowa itp. Innym rodzajem żywności jest żywność wygodna, a więc produkty spożywcze uzyskiwane w wyniku przetwarzania surowców w celu nadania im m.in. pożądanej trwałości. Żywność wygodna jest żywnością łatwo dostępną i dyspozycyjną. Może być gotowa do bezpośredniego spożycia lub umożliwia szybkie przygotowanie posiłku, np. poprzez podgrzanie w kuchence mikrofalowej. Do żywności wygodnej zalicza się m.in.: zupki błyskawiczne, dania gotowe w kubkach, dania mięsne, mączne, ziemniaczane, warzywne itp. Żywność wygodna w porównaniu do naturalnej żywności funkcjonalnej nie jest zalecana przez dietetyków w codziennym jadłospisie. Są to produkty o wysokim stopniu przetworzenia i niskiej wartości odżywczej. Ich nadmierne spożywanie może zwiększać ryzyko rozwoju chorób cywilizacyjnych.
Żywność funkcjonalna - produkty
Żywność funkcjonalną ze względu na skład można podzielić na: probiotyczną, niskosodową, niskocholesterolową, niskoenergetyczną, wzbogaconą, energizującą, wysokobłonnikową. Produkty zaliczane do żywności funkcjonalnej mogą być przeznaczone dla osób starszych, nadmiernie narażonych na stres, dla kobiet karmiących piersią i ciężarnych czy dla młodzieży w okresie intensywnego wzrostu. W tej grupie znajduje się również żywność, która pozytywnie wpływa na wydolność psychofizyczną organizmu, pomaga zwalczyć zaburzenia trawienne i metaboliczne oraz zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia, nowotworów czy osteoporozy. Przykładami żywności funkcjonalnej są: margaryny witaminizowane (np. Flora Original, Rama) i oleje (np. Floriol), jajka wzbogacone kwasami omega-3, pieczywo wzbogacone o błonnik pokarmowy, płatki śniadaniowe wzbogacone w kwas foliowy, otręby wysokobłonnikowe, jogurty zawierające żywe kultury bakterii.
Zobacz film, z którego dowiesz się, jak odżywiać się zdrowo i świadomie:
