Coraz częstszym problemem społeczeństwa są nietolerancje pokarmowe, które pozostają nieraz przez bardzo długi czas niezdiagnozowane. Powodują liczne dolegliwości pojawiające się od razu po spożyciu nietolerowanego produktu bądź przewlekłe, utrzymujące się przez długi okres. Nietolerancje pokarmowe często mylone są z alergiami. Jednak należy pamiętać, że mechanizm powstawania alergii jest zupełnie inny niż właśnie nietolerancji. Alergia to nieprawidłowa aktywność układu immunologicznego. Natomiast nietolerancja wynika z braku lub niedostatecznej aktywności enzymu odpowiedzialnego za trawienie danego związku. Przykładem nietolerancji pokarmowej jest nietolerancja fruktozy, czyli cukru owocowego. Może ona powodować liczne objawy w postaci bólu brzucha, zaparć, wzdęć, biegunki czy nieswoistych symptomów, takich jak złe samopoczucie, zmęczenie czy anemia.
Polecamy: Alergia pokarmowa - jak objawia się nietolerancja a jak uczulenie pokarmowe?
Czym jest nietolerancja fruktozy?
U zdrowego człowieka fruktoza (cukier owocowy) po spożyciu trafia do przewodu pokarmowego, gdzie ulega wchłonięciu przez nabłonek jelitowy, a dalej trafia do krwi. Niezbędne w tym procesie są niektóre transportery glikoproteinowe, tzw. GLUT-5. Bez nich nie ma możliwości, by fruktoza została wchłonięta. Jeśli działanie tych transporterów zostanie zaburzone, cukier owocowy nie może zostać wchłonięty na odcinku jelita cienkiego. Przechodzi więc dalej, do jelita grubego. Tam z kolei stanowi doskonałą pożywkę dla bakterii, które powodują jego fermentację w jelitach. Skutkiem tych przemian jest wydzielanie metanu, wodoru oraz dwutlenku węgla, które przyczyniają się do powstania objawów. Całe zaburzenie jest określane mianem nietolerancji fruktozy.
Objawy nietolerancji fruktozy
Kiedy ilość produkowanych w jelicie grubym gazów wzrasta, pojawiają się wzdęcia, nudności, uczucie pełności brzucha. Czasami współistnieją inne objawy nieswoiste, jak np. bóle i zawroty głowy. Często pojawia się biegunka. Jest ona wywołana dwoma głównymi mechanizmami. Po pierwsze fruktoza wiąże wodę, wobec czego zwiększa się objętość i płynność stolca, a po drugie w wyniku nieprawidłowych przemian w jelicie powstają krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, pobudzające perystaltykę przewodu pokarmowego. Do innych objawów nietolerancji fruktozy poza dolegliwościami ze strony układu pokarmowego należą:
- złe samopoczucie ogólne,
- znaczne obniżenie nastroju,
- stany depresyjne,
- niedobory witaminowe,
- zaburzenia snu,
- większa predyspozycja do stresu,
- duszność,
- obniżona odporność.
Obecność nietolerancji fruktozy nie wyklucza wystąpienia innych nietolerancji, np. laktozy. Wręcz przeciwnie, różne typy nietolerancji pokarmowych lubią współistnieć.
Rozpoznanie nietolerancji fruktozy – jakie badanie wykonać?
Aby zdiagnozować nietolerancję fruktozy, konieczne jest wykonanie wodorowego testu oddechowego. Badany przyjmuje doustnie fruktozę, następnie mierzy się poziom wodoru w wydychanych przez niego powietrzu. Dodatni wynik testu, świadczący o nietolerancji fruktozy, to wartość odbiegająca o co najmniej 20 ppm od wartości wyjściowej. Czas pomiędzy spożyciem cukru a pomiarem to około 60–90 min, jednak różny jest czas przejścia cukru przez przewód pokarmowy oraz stopień wydzielania wodoru. Osoba przeprowadzająca badanie do każdego chorego musi podejść bardzo indywidualnie.
Dieta w nietolerancji fruktozy
Jak w przypadku każdej nietolerancji, podstawą diety w tym schorzeniu jest eliminacja czynnika sprawczego. Czasami jednak zdarza się, że objawy nietolerancji pojawiają się po spożyciu określonej ilości danej substancji. Zatem próg tolerancji jest bardzo indywidualny. Można zastosować dietę, która całkowicie wyeliminuje źródło danego składnika pokarmowego, jednak można również uzbroić się w cierpliwość i poprzez stopniowe testowanie określonych produktów sprawdzić, ile można ich spożyć, nie wywołując objawów choroby. Należy jednak zwrócić uwagę, że w diecie nie tylko należy ograniczyć czy wyeliminować produkty zawierające fruktozę, ale również te, które mają w składzie węglowodany rozkładające się do fruktozy w przewodzie pokarmowym (np. sacharoza).
Osoby z nietolerancją fruktozy tolerują produkty zawierające mało cukru owocowego, a także takie, gdzie ilość fruktozy jest zrównoważona poziomem glukozy, jak np. ananasy, cytrusy, śliwki. Obróbka cieplna produktów spożywczych powoduje spadek ilości cukru owocowego.
Niektóre badania wykazują, że spożycie przed potrawą wysokofruktozową glukozy może polepszyć przyswajanie fruktozy. Jak w każdej diecie, podobnie w przypadku nietolerancji fruktozy należy pamiętać o przyjmowaniu odpowiedniej ilości płynów. Najlepiej, by była to woda niegazowana. Ponadto w jadłospisie powinny znaleźć się ryby, mięso, wędliny, nabiał, jaja, tłuszcze pochodzenia roślinnego. Zdarza się, że wiele owoców nie wywołuje objawów nietolerancji.
Często obserwuje się, że osoby z nietolerancją fruktozy mają niedobory cynku i kwasu foliowego, co obliguje do ich suplementacji.
