Za nieprzyjemną woń moczu odpowiadać mogą rozmaite czynniki. Utrzymujący się przez pewien czas nieprzyjemny, ostry zapach moczu to stan, który powinien skłonić do wizyty u lekarza. Konieczne jest wówczas wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych.
Zobacz także:
Badanie moczu. O czym świadczy glukoza w moczu?
Ciemny mocz – o czym świadczy? Przyczyny ciemnego moczu
Dobowa zbiórka moczu – jak wykonać, normy, interpretacja wyników
Jak powstaje mocz i jakie są jego podstawowe parametry?
Mocz powstaje w nerkach jako filtrat osocza krwi. Dzięki zaawansowanym, pasywnym i aktywnym mechanizmom (działającym na błonach komórkowych kanalików nerkowych) w moczu gromadzone są szkodliwe produkty przemiany materii. Dochodzi tam również do regulacji gospodarki jonowej – wydalane są te jony, które organizm ma w nadmiarze, a wychwytywane zwrotnie do krwi inne, których niedobór byłby niebezpieczny. Mocz wydzielany w nerkach przedostaje się przez kielichy i miedniczki nerkowe do moczowodów, a nimi dalej, do pęcherza. Tam jest gromadzony do czasu mikcji (czyli oddawania moczu). Przy skurczu ściany pęcherza jest wydalany przez cewkę moczową na zewnątrz.
Prawidłowy mocz jest przejrzysty i klarowny. Jego barwa mieści się w zakresie od jasnosłomkowej do ciemnożółtej. U osoby zdrowej nie stwierdza się w moczu obecności żadnego osadu. Możliwe jest pojawianie się pojedynczych krwinek białych lub czerwonych. Większa ilość erytrocytów może być obserwowana u kobiet w czasie miesiączki. Prawidłowy zapach moczu jest nieco kwaśny i niezbyt intensywny.
Infekcje – najczęstszy powód nieprzyjemnego zapachu moczu
Najczęstszym powodem nietypowego zapachu moczu jest infekcja dróg moczowych. Przy zapaleniu cewki moczowej jego zmiana nie jest zwykle odczuwalna. W przypadku masywnego czy przewlekłego zapalenia pęcherza lub odmiedniczkowego zapalenia nerek ostry, przykry zapach moczu zbliżony jest do woni amoniaku. Wynika to z nagromadzenia w moczu bakterii oraz ropnej wydzieliny, która dodatkowo sprawia, że staje się on nieprzejrzysty.
Towarzyszące takim stanom zapalnym objawy to bóle w podbrzuszu lub okolicy lędźwiowej, bolesność i pieczenie przy mikcji, gorączka, osłabienie, niekiedy nudności i wymioty. W przypadku infekcji skuteczne okazuje się leczenie antybiotykami lub innymi preparatami przeciwbakteryjnymi, a poprawie stanu klinicznego i samopoczucia chorego towarzyszy stopniowy zanik brzydkiego zapachu moczu.
Objawy infekcji połączone z bardzo intensywnym zapachem moczu towarzyszą też często grzybiczym zakażeniom dróg moczowych. Zdarzają się one np. u osób z obniżoną odpornością lub u przewlekle cewnikowanych pacjentów.
Metaboliczne przyczyny nieprzyjemnego, dziwnego zapachu moczu
Ostry, intensywny zapach moczu może być efektem rozchwiania przebiegu niektórych chorób przewlekłych. Na przykład – acetonowy zapach kwaśnych, lekko nadgniłych jabłek jest częstym objawem kwasicy ketonowej, do której dochodzi w ciężkich przypadkach zdekompensowania cukrzycy i powiązanego z tym faktem rozregulowania gospodarki kwasowo-zasadowej. Z kolei owocowa woń może świadczyć o obecności w moczu dużej ilości cukrów (które w warunkach zdrowia nie są wydzielane przez nerki). Stan taki jest dowodem na obecność znacznej hiperglikemii, czyli podwyższonego poziomu glukozy we krwi. Mocz o zapachu amoniaku jest typowy dla infekcji i niektórych schorzeń powodujących zmianę jego odczynu z prawidłowego kwaśnego na obojętny lub zasadowy. Przykry zapach moczu może też towarzyszyć niektórym schorzeniom trzustki lub wątroby.
Genetycznie uwarunkowane choroby przebiegające ze zmianą zapachu moczu
Do przyczyn nieprzyjemnego zapachu moczu należą wady genetyczne, które wpływają na metabolizm niektórych substancji. U 10–15 proc. populacji mutacja pewnego genu powoduje, że po spożyciu np. szparagów czy innych pokarmów bogatych w siarkowe pochodne alkilowe mocz przejściowo uzyskuje przykry, ostry zapach. Zmiana cofa się samoistnie w ciągu kilku dni, po całkowitym wypłukaniu nieprawidłowo zmetabolizowanych związków.
Genetycznie uwarunkowane niedobory niektórych enzymów prowadzą też do trimetyloaminurii – choroby, której efektem jest intensywny, rybi zapach moczu. Schorzenie to częściej ujawnia się u kobiet. Nasilenie objawów można zmniejszyć poprzez odpowiedni dobór diety i środków kosmetycznych.
Innym schorzeniem jest tzw. choroba syropu klonowego (MSUD – ang. maple syrup urine disease). Jest to genetycznie uwarunkowana nieprawidłowość przemian niektórych aminokwasów. W efekcie mocz uzyskuje woń syropu klonowego lub karmelu.
Co o naszym zdrowiu mówi badanie moczu? Dowiesz się tego z filmu:
Bibliografia:
M. T. Macfarlane, Urologia, red. pol. M. Kazoń, Wrocław, 1997.
A. Borkowski, Urologia – podręcznik dla studentów medycyny, Warszawa 2015.
