Niedowidzenie połowicze (hemianopsia) przyjmuje jedną z dwóch głównych postaci – jednoimienną, gdy zaburzenie widzenia w każdym oku dotyczy obiektów znajdujących się po tej samej stronie osi wzrokowej albo dwuskroniową – kiedy chory każdym okiem prawidłowo widzi obiekty zlokalizowane po stronie nosowej, a nie dostrzega tych, które znajdują się w bok od kierunku spojrzenia.
Przewodzenie impulsów wzrokowych do mózgu
Mechanizm powstawania niedowidzenia połowiczego związany jest z budową dróg wzrokowych. Włókna nerwowe przewodzące impulsy z siatkówki i jej komórek zwojowych wychodzą z oka w postaci wiązki tworzącej nerw wzrokowy. Oba nerwy, zmierzając w stronę mózgoczaszki, kierują się w stronę pośrodkowej osi ciała. W miejscu określanym jako skrzyżowanie wzrokowe (znajdującym się w przedniej części mózgowia) oba nerwy spotykają się i wymieniają się częścią włókien. W efekcie dalszy ciąg dróg wzrokowych przewodzi do każdej półkuli impulsy dotyczące jednej strony ciała. Do lewej części mózgu trafiają bodźce ze skroniowej części siatkówki lewego oka oraz z nosowej części oka prawego. Tym samym analizowane są tam obrazy obiektów, które znajdują się po prawej stronie osi spojrzenia. Jeśli uniesie się prawa ręka, jej obraz będzie tworzony w lewej półkuli. Odwrotnie – obrazy z lewej strony osi widzenia trafią do prawej półkuli. Np. jeśli jadąc samochodem, dana osoba patrzy na wprost, to obraz lewego pobocza powstanie w prawej półkuli, a znaków drogowych znajdujących się przy krawężniku po stronie prawej – w lewej części mózgu.
Jak ćwiczyć wzrok? Odpowiedź znajdziesz w filmie:
Niedowidzenie połowicze jednoimienne
Niedowidzenie połowicze jednoimienne może mieć formę prawo- lub lewostronną. Chory, patrząc na wprost, nie dostrzega obiektów znajdujących się odpowiednio po prawej lub lewej stronie ciała. Podczas orientacyjnego badania lekarz zasłania choremu jedno oko i poleca patrzeć przed siebie. Przesuwając ku osi spojrzenia z obu stron np. palec lub długopis, prosi pacjenta, by zgłosił, kiedy dostrzeże pokazywany obiekt. W przypadku niedowidzenia połowiczego jednoimiennego lewostronnego przy badaniu każdego oka palec będzie dostrzegany przy przesuwaniu z lewej strony dopiero wtedy, gdy znajdzie się przed nosem badanego. W codziennym życiu chory będzie miał problemy z dostrzeganiem każdym okiem przedmiotów znajdujących się z boku, po jednej stronie głowy. Może nie widzieć osób zbliżających się z jednego boku, miewa trudności z czytaniem, obserwowaniem otoczenia podczas jazdy samochodem.
Objawy niedowidzenia połowiczego dwuskroniowego
Niedowidzenie połowicze dwuskroniowe polega na tym, że chory żadnym okiem nie dostrzega przedmiotów znajdujących się bocznie od osi spojrzenia (od strony skroniowej – stąd nazwa). Powoduje to znaczne, obustronne zawężenie pola widzenia. Chory sprawnie wykonuje czynności precyzyjne, może czytać, oglądać telewizję, ale poruszając się, często nie dostrzega takich obiektów, jak futryny drzwi, stojące z boku meble, nadjeżdżające z bocznej ulicy pojazdy czy osoby wchodzące na przejście dla pieszych.
Przyczyny niedowidzenia połowiczego
Najczęściej obserwowaną postacią niedowidzenia połowiczego jest forma jednoimienna. Wynika ona z uszkodzenia struktur nerwowych poza skrzyżowaniem wzrokowym – w obrębie dróg znajdujących się w mózgu lub ośrodków wzrokowych zlokalizowanych w płatach potylicznych.
Taką formę ma na przykład niedowidzenie połowicze w przebiegu udaru mózgu lub w przypadku powstania typowego krwiaka śródczaszkowego.
Niedowidzenie połowicze dwuskroniowe pojawia się jedynie w sytuacji, gdy uszkodzeniu ulega skrzyżowanie wzrokowe, a dokładniej – jego krzyżujące się włókna. Dzieje się tak np. po urazach albo w przypadku silnego rozrostu guza przysadki, która znajduje się z tyłu.
Jak zbudowane jest ludzkie oko? Dowiesz się tego z filmu:
Diagnostyka niedowidzenia połowiczego
Rozpoznania niedowidzenia połowiczego można wstępnie dokonać metodą opisaną powyżej. Proces diagnostyczny wymaga jednak szczegółowego badania okulistycznego i wykluczenia innych możliwych przyczyn. Ostateczne potwierdzenie niedowidzenia połowiczego uzyskuje się po wykonaniu badania pola widzenia (tzw. perymetrii). Specjalne urządzenie pozwala na określenie zdolności widzenia obiektów znajdujących się w wielu różnych punktach i sporządzenie dla każdego oka mapy pokazującej obszary, z których impulsy wzrokowe nie trafiają do mózgu.
Określenie pierwotnej przyczyny stwierdzonego niedowidzenia połowiczego może wymagać wykonania dalszych badań mózgu, takich jak:
- rezonans magnetyczny (NMR, MRI),
- angiografia naczyń mózgowych,
- badania neurologiczne i elektrofizjologiczne.
Leczenie niedowidzenia połowiczego
Bezpośrednie leczenie wtórnego objawu, jakim jest niedowidzenie połowicze, nie jest możliwe. Chory wymaga terapii choroby zasadniczej (stanu zapalnego, zmian pourazowych lub poudarowych). Tylko w takiej sytuacji można uzyskać poprawę widzenia.
Bibliografia:
1. A. Prusiński, Neurologia praktyczna, Warszawa 2011.
2. M. H. Niżankowska, Podstawy okulistyki, Wrocław 2000.
