Neofobia żywieniowa u dorosłych zdarza się rzadko, a jej przypadki zwykle mają genezę w awersji rozwiniętej na etapie wczesnego dzieciństwa. Szacuje się za to, że problem neofobii dotyczyć może nawet co dziesiątego dziecka.
Objawy neofobii żywieniowej
Termin „neofobia” oznacza dosłownie lęk przed nieznanym. Neofobia żywieniowa u dzieci to powiązana z silnym strachem nieufność wobec pokarmów, które dotąd nie figurowały w ich jadłospisie. Niekiedy obejmuje ona także produkty wcześniej akceptowane, ale podane w nowej formie.
Zobacz także: Najczęstsze błędy żywieniowe Polaków i ich wpływ na zdrowie
Neofobia żywieniowa ma różny przebieg, w zależności od indywidualnych cech dziecka i szeregu czynników, które składają się na ten problem. Można jednak wskazać szereg objawów pozwalających odróżnić zaburzenie od zwykłego kapryszenia malca, który odmawiając spożywania określonych produktów, próbuje po prostu zaznaczyć własną indywidualność i potrzebę kontroli nad rzeczywistością.
Dzieci z neofobią żywieniową najczęściej:
- akceptują nie więcej niż 20–30 potraw;
- nie tylko nie chcą jeść określonych produktów, ale nawet mieć ich w zasięgu wzroku;
- wpadają w histerię przy próbie nakłonienia ich do spożycia danej potrawy (mogą nie tylko odpychać łyżeczkę czy wypluwać pokarm, ale też płakać, krzyczeć, wymiotować itd.);
- nie odmawiają jedzenia w ogólności (przeciwnie, mogą zjeść znaczne ilości ulubionych potraw), ale po nieakceptowane produkty nie sięgają nawet wówczas, gdy są głodne.
Przyczyny neofobii żywieniowej u dzieci
Problem neofobii żywieniowej u dzieci wciąż jest przedmiotem badań specjalistów. Istnieje hipoteza, że awersja do nowych pokarmów jest na wczesnym etapie rozwoju naturalnym mechanizmem obronnym. W życiu małego człowieka wciąż przybywa bowiem nie tylko nowych elementów diety, ale i nowych bodźców w ogólności. Dziecko broni się przed ich nadmiarem, ponieważ jego zdolności adaptacyjne są ograniczone. Fakt, że niektóre maluchy przechodzą okres neofobii łagodnie, a u innych objawia się silną niechęcią do określonych produktów, może być konsekwencją wielu innych czynników, które składają się na etiologię tego zaburzenia.
Neofobia żywieniowa rozwija się zwykle u dzieci, które:
- w okresie niemowlęcym nie miały okazji oswoić się z różnorodnością smaków ze względu na ubogą dietę matki (w czasie, gdy były karmione piersią) lub monotonne posiłki w okresie rozszerzania diety;
- mają różnego typu trudności motoryczne, sensoryczne, alergie pokarmowe czy zaburzenia psychiczne;
- nie mają odpowiednich wzorców dietetycznych w najbliższym otoczeniu (dzieci z większym zaufaniem sięgają po nowe produkty, jeśli jedzą je także ich rodzice);
- są zmuszane do jedzenia lub z innych przyczyn spożywają posiłki w nerwowej atmosferze.
Skutki neofobii żywieniowej
Neofobia żywieniowa zwykle ustępuje samoistnie z wiekiem, ale brak właściwego postępowania może mieć wiele poważnych konsekwencji. Uboga dieta wiąże się z niedoborami pokarmowymi, co na dłuższą metę skutkuje szeregiem problemów zdrowotnych i zaburzeniami rozwoju dziecka. Jeśli jest ono zmuszone do jedzenia, posiłki stają się źródłem permanentnego stresu. Co więcej, maluch wzrasta w poczuciu winy i przekonaniu, że nie spełnia oczekiwań rodziców. Z kolei gdy opiekunowie pod wpływem protestów dziecka godzą się na jego monotonny jadłospis, zyskuje ono nieprawidłowe wzorce rozwiązywania problemów – uczy się strategii wymuszania, radzenia sobie z trudnościami poprzez ich unikanie.
Zobacz także: Piramida żywienia – zalecenia naukowców dotyczące zdrowej diety
Mały neofobik ma kłopot z odnalezieniem się w grupie rówieśniczej. Niechętnie spędza czas w przedszkolu, źle czuje się na przyjęciach urodzinowych czy wycieczkach, ponieważ takim sytuacjom zawsze towarzyszy jedzenie. Częste napięcia dotyczące posiłków nie sprzyjają także kształtowaniu się bliskich relacji rodzinnych.
Dlaczego dziecko nie chce jeść i co zrobić, aby odzyskało apetyt? Dowiesz się tego z filmu:
Leczenie neofobii żywieniowej
Neofobię żywieniową można leczyć w specjalistycznych ośrodkach, korzystając z pomocy wykwalifikowanych w tym kierunku psychologów dziecięcych i dietetyków. Przede wszystkim jednak należy stworzyć dziecku warunki, w których rozwinie się jego ciekawość nowych produktów. Podstawę stanowi pozytywna atmosfera towarzysząca jedzeniu (ideałem są spokojne, regularne, rodzinne posiłki). Zróżnicowane pokarmy najlepiej wprowadzać do jadłospisu niemowlęcia już od 7 miesiąca życia. Gdy dziecko podrośnie, warto jest angażować je w proces przyrządzania posiłków, uczynić z tego formę zabawy. Można też wykorzystać fakt, że dzieci chętnie sięgają po produkty, które mają atrakcyjną dla nich formę wizualną (np. są w kształcie postaci z bajki). Aby wyjść naprzeciw dziecięcej potrzebie stanowienia o sobie samym, dobrze jest dawać maluchowi możliwość wyboru, np. pomiędzy kanapką z wędliną a kanapką z serem.
Według badaczy problemu neofobii żywieniowej przy zachowaniu powyższych warunków kilkunastokrotna ekspozycja na budzące niechęć pokarmy przynosi pożądane efekty. Przez ekspozycję rozumie się nie tylko proponowanie dziecku określonego produktu – często wystarczy pozostawić go w zasięgu wzroku malca.
Bibliografia:
1. Kozakowska-Kozioł A., Piórecka B. Neofobia żywieniowa jej uwarunkowania i konsekwencje zdrowotne, „Pediatria” 2013 (1): 4–6.
