Psychoterapia ma szeroką definicję. Bywa opisywana np. jako „metoda interpersonalnej perswazji, edukacji psychospołecznej, technologii behawioralnej, przewodnictwa w zakresie poznawania i zmiany samego siebie” (Aleksandrowicz, Czabała). Psychoterapię stosuje się w celu poprawy dobrostanu oraz zdrowia psychicznego.
Psychoterapia może być:
- indywidualna,
- grupowa.
Psychoterapia indywidualna
Jej podstawą jest bezpośredni kontakt pacjenta z lekarzem (psychoterapeutą). Psychoterapia indywidualna może być krótkoterminowa (gdy pacjent i lekarz koncentrują się na jednym problemie i pracują nad jego rozwiązaniem) lub długoterminowa (gdy pacjent i lekarz poddają analizie problemowe obszary życia pacjenta i szukają wspólnego rozwiązania, którego celem jest poprawa jakości funkcjonowania na co dzień i w społeczeństwie).
Psychoterapia grupowa
Stanowi alternatywę dla psychoterapii indywidualnej. Skierowana jest przede wszystkim do osób, które doświadczają trudności w kontaktach z innymi ludźmi (trudności społeczne). W grupie uzgadniane są zasady współdziałania, m.in. obszary objęte tajemnicą lekarską, częstość spotkań, czas trwania itp. Znajdowanie rozwiązywania problemów oraz leczenie odbywają się w grupie osób zmagających się z podobnymi problemami.
Wybrane rodzaje psychoterapii oraz metody w nich stosowane
1. Psychoterapia psychodynamiczna
Głównym celem psychoterapii psychodynamicznej jest zmiana właściwości wewnątrzpsychicznych danej osoby. Psychoterapię dynamiczną współcześnie rozumie się jako proces zmiany w obszarze nieświadomych impulsów i rozwiązywania nieuświadomionych konfliktów emocjonalnych, a także jako dążenie do zmiany dysfunkcjonalnych przekonań (i towarzyszącym im uczuć).
W psychoterapii psychodynamicznej dąży się do poprawy samopoczucia, ustąpienia objawów oraz zmiany funkcjonowania, co może nastąpić tylko wtedy, gdy dojdzie do:
- uwolnienia tłumionych uczuć,
- nabycia zdolności do odróżniania fantazji od rzeczywistości, pojawienia się dojrzałych mechanizmów obronnych,
- uzyskania wglądu, czyli dostrzeżenia swoich rzeczywistych potrzeb, pragnień i fantazji oraz uświadomienia sobie, że impulsy i pragnienia nie są tak zagrażające i nie muszą budzić tak dużego lęku, jaki pacjent dotąd przeżywał.
2. Psychoterapia poznawczo-behawioralna
Podstawą psychoterapii poznawczo-behawioralnej jest założenie, że zaburzenia psychiczne są wyuczonymi schematami zachowania. Celem leczenia jest zmiana tych zachowań, co odbywa się poprzez procesy uczenia się (konkretnie: oduczania reakcji niedostosowanych i uczenia prawidłowych).
W psychoterapii behawioralnej dąży się zazwyczaj to wygaszenia lęku związanego z rzeczywistymi bądź wyobrażonymi sytuacjami, co wywołuje u pacjenta reakcje lękowe (lub inne reakcje emocjonalne).
W psychoterapii poznawczej również uważa się, że zachowanie człowieka jest skutkiem procesów uczenia się. Za najważniejszy efekt tych procesów uznaje się nie zewnętrzne zachowania, a struktury poznawcze, które z kolei wpływają na zachowania zewnętrzne oraz reakcje emocjonalne.
3. Psychoterapia Gestalt
Autorem psychoterapii Gestalt jest Fritz Perls (1893–1970), niemiecki psycholog i psychoterapeuta. Podstawy terapii Gestalt czerpią z teorii pola Kurta Lewina. Celem tej metody jest uwolnienie wszelkich emocji doświadczanych przez człowieka (smutku, gniewu, ale też radości) jako sposobu na uzyskanie głębokiego poczucia pełni oraz człowieczeństwa. W psychoterapii Gestalt odchodzi się od racjonalnego planowania przyszłości na rzecz teraźniejszości. Lęki i różne mechanizmy obrony zostają usunięte poprzez nabycie samodzielności i odpowiedzialności tylko za siebie i za to, co dzieje się obecnie (TU i TERAZ), uznając, że przyszłości nie da się przewidzieć.
4. Psychoterapia systemowa
Opiera się na założeniu, że zachowanie człowieka można zrozumieć tylko w kontekście jego relacji ze środowiskiem społecznym, w jakim żyje, czyli jedynie w kontekście systemu, którego jest częścią. Psychoterapia systemowa, stosowana do wyjaśnienia zaburzeń psychicznych, wyrażana jest przede wszystkim w terapiach dotyczących funkcjonowania rodziny oraz w terapii rodzin.
5. Psychoterapia integratywna
To kierunek psychoterapii rozwinięty przez Milenę Karlińską-Nehrebecką. W psychoterapii integratywnej łączy się różne techniki terapeutyczne, a rodzaj terapii dobierany jest w zależności od tego, kim jest pacjent i z jakim zmaga się problemem.
6. Psychoterapia psychoanalityczna
Opiera się na psychoanalizie i czerpie z założeń opracowanych przez Zygmunta Freuda. Podstawową ideą psychoterapii psychoanalitycznej jest pomoc w odkrywaniu i rozumieniu nieświadomych myśli oraz uczuć (czyli stanów umysłu).
7. Psychoterapia egzystencjalna
Czerpie z metody fenomenologicznej oznaczającej koncentrowanie uwagi na doświadczeniach oraz ich znaczeniu. Celem psychoterapii egzystencjalnej jest odrzucenie mechanizmu zaprzeczeń, które tworzone są dla ochrony przed lękiem egzystencjalnym. Zmiana dotyczy bardziej wizji przyszłości niż przeszłości.
8. Psychoterapia humanistyczna
Stworzona przez Carla Rogersa (1902–1987), amerykańskiego psychologa i psychoterapeutę. Opiera się na przekonaniu, że zachowanie człowieka jest motywowane potrzebą rozwoju i dążeniem do zaspokajania własnych potrzeb, a zaburzenia związane są z negatywnymi doświadczeniami przeżywanymi podczas próby ich zaspokojenia.
9. Psychoterapia ericksonowska
Niekonwencjonalna metoda psychoterapeutyczna stworzona przez Miltona Ericksona (1901–1980), amerykańskiego psychiatrę i psychologa, która koncentruje się na teraźniejszości i jest zorientowana na przyszłość. Zakłada koncentrację na tym, co możliwe, a nie na tym, co idealne. Czerpie z przekonania, że każdy człowiek dysponuje zasobami, by wyjść z choroby.
10. Psychoterapia dzieci i młodzieży
Opiera się na pomocy psychologicznej skierowanej do najmłodszych. Najczęściej jest formą terapii rodzinnej.
Inne rodzaje psychoterapii:
- psychoterapia uzależnień,
- psychoterapia małżeńska,
- psychoterapia par,
Bibliografia:
Jerzy Aleksandrowicz, Jan Czesław Czabała "Podstawy psychoterapii"
