Cukrzyca (łac. diabetes mellitus) jest chorobą, której skutkiem są liczne zaburzenia somatyczne. Właściwe monitorowanie glikemii (poziomu cukru) i jej farmakologiczna kontrola pozwalają na spowolnienie postępu choroby.
Czym jest cukrzyca?
W warunkach fizjologicznych poziomu cukru we krwi regulowany jest działaniem dwóch hormonów trzustkowych – insuliny i glukagonu. Na stężenie glukozy (glikemię) wpływa też działanie np. mineralokortykoidów (np. kortyzolu), adrenaliny i noradrenaliny czy hormonów tarczycy. Insulina powoduje, że:
- komórki wychwytują z krwi glukozę, która w ich wnętrzu wykorzystywana jest jako materiał energetyczny do różnych procesów życiowych;
- część glukozy jest przekształcana w mięśniach i wątrobie w glikogen będący zapasowym źródłem energii;
- glukoza wchłonięta w przewodzie pokarmowym jest szybko przenoszona poza krwioobieg i nie dochodzi do długotrwałego podniesienia jej poziomu w osoczu (hiperglikemii).
Cukrzyca to choroba, w której regulacja glikemii jest niedostateczna i glukoza we krwi osiąga nieprawidłowe poziomy.
Jak wygląda diagnoza cukrzycy? Odpowiedź znajdziesz w filmie:
Postacie cukrzycy
Cukrzyca typu 1 (młodzieńcza, insulinozależna) to pierwotny niedobór insuliny wynikający z niewydolności trzustki. Ma zwykle ciężki przebieg, prowadzi do uszkodzenia wielu narządów: naczyń krwionośnych, układu nerwowego, oczu, nerek. Często powoduje niedokrwienie kończyn dolnych. Typ 2 to cukrzyca insulinooporna, w której tkanki słabo reagują na działanie insuliny, mimo jej podwyższonych stężeń. Trzustka produkuje więc coraz większe ilości tego hormonu, ale tkanki nie wychwytują z krwioobiegu dostatecznej ilości cukru. W okresie ciąży rozwija się czasami cukrzyca ciężarnych – jedyna postać, która w większości przemija bez pozostawienia trwałych następstw.
Leczenie cukrzycy
Podstawową metodą leczenia cukrzycy typu 1 i cukrzycy ciężarnych jest insulinoterapia. Jest ona stosowana również w tych postaciach choroby typu 2, w których leczenie doustne nie przynosi efektu (np. z powodu niedoczynności trzustki wynikającej z wyczerpania długotrwałą produkcją dużej ilości insuliny). Terapia ta pozwala w większości przypadków na uzyskanie prawidłowych lub lekko tylko podwyższonych poziomów cukru. Podstawą postępowania leczniczego jest stałe monitorowanie glikemii, gdyż nawet pojedyncze, gwałtowne jej skoki mogą być przyczyną szybszego rozwoju zmian chorobowych i powikłań.
Warunkiem skutecznego leczenia cukrzycy jest ustabilizowanie diety – spożywanie posiłków regularnie, o określonych godzinach i w małych porcjach, z wyliczoną dawką cukrów. Tylko w takiej sytuacji codzienne podawanie stałych dawek insuliny może doprowadzić do skutecznego obniżenia glikemii.
W początkowej fazie insulinoterapii stosuje się głównie insuliny krótko działające, które pozwalają na określenie zapotrzebowania na ten lek na podstawie tzw. profilu dobowego stężeń cukru. Kiedy udaje się już określić, jakie poziomy hormonu są potrzebne w określonych porach dnia i nocy, można wprowadzać do leczenia insuliny o przedłużonym działaniu, co pozwala ograniczyć liczbę iniekcji, które chory musi wykonywać w ciągu doby.
Cukrzyca typu 2 w wielu sytuacjach może być leczona za pomocą farmaceutyków podawanych doustnie. Każdy typ terapii musi być skojarzony z uświadomieniem chorego, że nie osiągnie się pożądanego efektu bez odpowiedniej diety, redukcji nadwagi, zwiększenia aktywności fizycznej, powstrzymania się od picia alkoholu i palenia tytoniu. Niezbędne są też kontrola i (w razie potrzeby) leczenie zaburzeń gospodarki lipidowej (m.in. hipercholesterolemii). Mają one duży wpływ na tempo rozwoju zmian miażdżycowych.
Bardzo ważnym elementem walki z cukrzycą jest aktywność fizyczna. Jaki ruch jest dozwolony? Jakie ćwiczenia dają lepsze efekty? Dowiecie się tego z programu Cegiełka zdrowia, który można oglądać na antenie Discovery life!
Czy da się wyleczyć cukrzycę?
Główną przyczyną cukrzycy są czynniki genetyczne. Z tego powodu nie jest ona obecnie chorobą uleczalną. Wyjątek stanowi forma obecna u ciężarnych, która po okresie porodu i połogu zwykle ustępuje w krótkim czasie. Nieustannie prowadzone są badania, które pozwoliłyby wyleczyć cukrzycę, szczególnie typu 1 – ma ona najcięższy przebieg, często prowadzi do inwalidztwa, nawet do przedwczesnej śmierci.
Nowe metody leczenia cukrzycy
Osiągnięcia współczesnej technologii pozwoliły na przygotowanie zminiaturyzowanych urządzeń, które po wszczepieniu pod skórę pozwalają na częste podawanie niezbędnych dawek insuliny w bardzo małych porcjach, uzależnionych od chwilowego poziomu glikemii. Pozwala to na komfortową, niemal nieinwazyjną i precyzyjną kontrolę poziomu cukru. Poprawia się w ten sposób stan pacjenta i spowalnia postęp choroby.
Szansą dla osób chorych jest terapia komórkami macierzystymi, które w odpowiednich warunkach mogą przejmować funkcję niewydolnej trzustki. Badania znajdują się jednak w fazie, która nie pozwala na powszechne stosowanie tej metody.
Bibliografia:
1. S. Konturek, Gastroenterologia i hepatologia kliniczna, Warszawa 2006.
2. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2018, Liszki 2018.
