Mniszek lekarski powszechnie występuje na terenie całego kraju. W zielarstwie wykorzystuje się przede wszystkim jego korzeń. To w nim znajduje się najwięcej substancji biologicznie aktywnych, które odpowiadają za jego właściwości lecznicze. Pierwsze wzmianki o terapeutycznym działaniu mniszka lekarskiego datuje się na przełom X i XI wieku.
Korzeń mniszka lekarskiego – budowa i skład
Mniszek lekarski, powszechnie zwany także dmuchawcem, mniszkiem pospolitym lub mleczem, to bardzo pospolita bylina, uznawana przez liczne grono osób za chwast. Jednakże roślina ta, a zwłaszcza korzeń mniszka (Taraxaci radix), posiada wiele właściwości leczniczych. Korzeń główny ma 2–3 cm średnicy i 1–2 m długości. Korzenie boczne wyrastają w dwóch rzędach w formie spirali, która schodzi do ziemi zgodnie z ruchem wskazówek zegara.
Korzeń mniszka lekarskiego zawiera wiele cennych substancji, takich jak: fitosterole, sole potasu, żelaza, magnezu, wapnia, fosforu, miedzi, molibdenu, cynku i krzemu, trójterpeny, błonnik, gorycze (najcenniejszą jest laktukopiryna), fitosterole, wielocukry (pektyna i inulina), żywice, kwas foliowy (folacyna), garbniki, prowitamina A, witaminy C, E oraz z grupy B, flawonoidy (kwercetyna), karotenoidy, polifenolokwasy (kwas chlorogenowy, cykoriowy, kawowy, kaftarowy), trójterpeny (taraksasterol, tarakserol), woski, kumaryny, gumy, aminokwasy i kwas cerotynowy.
Jak przygotować korzeń mniszka lekarskiego?
Z przeznaczeniem do celów leczniczych korzeń mniszka zbiera się w okresie jesiennym albo wczesną wiosną. Należy go dokładnie umyć, po czym kroi się go wzdłuż na paski. Suszy się go w zacienionym i przewiewnym miejscu. Różne są zdania co do temperatury, jakiej należy użyć do tego celu. Jak zatem suszyć korzeń mniszka lekarskiego? Zdaniem jednych zalecana jest temperatura otoczenia, zaś w opinii innych proces ten powinien odbywać się w suszarni, w temperaturze 40–50°C.
Polecamy wam przekonać się, jakie zioła miały zastosowanie w medycynie staropolskiej:
Korzeń mniszka – właściwości lecznicze
Korzeń mniszka lekarskiego posiada liczne właściwości lecznicze. Jest to doskonały środek żółciopędny i łagodzący bóle wątrobowe. Ułatwia procesy trawienia, likwiduje nadmierną fermentację w przewodzie pokarmowym, działa rozwalniająco i przeczyszczająco. Popularne jest zastosowanie korzenia mniszka na odchudzanie. Działa też moczopędne, antyoksydacyjnie, hipolipidemicznie, przeciwskurczowo i przeciwzapalnie w obrębie dróg moczowych. Stosuje się go w schorzeniach nerek, pęcherza i moczowodów, otyłości, niestrawności i przy wzdęciach. Ułatwia przepływ żółci do dwunastnicy. Stabilizuje pracę komórek wątrobowych.
Korzeń mniszka lekarskiego ma zastosowanie przy przeziębieniu, grypie, anginie i innych chorobach połączonych z kaszlem, zwłaszcza z uporczywym i suchym. Stosowany jest w zapaleniu oskrzeli, zaleganiu w nich flegmy, jako środek powlekający i regenerujący przesuszone oraz uszkodzone przez infekcje błony śluzowe dróg oddechowych.
Zalecany jest jako środek uspokajający i w leczeniu nerwic. Wpływa na obniżenie poziomu cukru we krwi, dlatego jest cennym środkiem pomocniczym w leczeniu cukrzycy i w nieżytach przewodu pokarmowego. Chroni przed neuropatią cukrzycową. Działa detoksykująco, a także łagodzi bóle reumatyczne i artretyczne.
Bierze udział w procesie krwiotworzenia. Pomaga w walce z anemią. Działa bakteriostatycznie na prątki gruźlicy płuc. Przyczynia się do szybszej regeneracji uszkodzonych tkanek w płucach. Wpływa na organizm ogólnie biostymulująco i wzmacnia układ odpornościowy. Wykazuje działanie przeciwskurczowe, przeciwalergiczne i przeciwgorączkowe. Badania wykazały także, że korzeń mniszka lekarskiego działa na raka, a zwłaszcza nowotwór skóry i białaczkę.
Stosuje się go jako środek kosmetyczny do pielęgnacji oczu i mycia twarzy. Wykazuje działanie ściągające, dzięki czemu stanowi częsty składnik produktów do pielęgnacji skóry tłustej i trądzikowej oraz do przetłuszczających się włosów. Wykorzystywany jest zwłaszcza do produkcji mleczek do ciała i płynów do kąpieli.
Jak spożywać korzeń mniszka lekarskiego?
Istnieje kilka propozycji spożycia korzenia mniszka lekarskiego. Pierwszą z nich jest odwar, który powinno się pić w proporcjach l łyżeczka suszu na 1 szklankę wody. Po zagotowaniu odstawia się go pod przykryciem na 2–3 minuty i spożywa 3 razy dziennie po 1/2 szklanki. Kolejną jest herbata. Korzeń i ziele mniszka lekarskiego gotuje się przez 15 minut w 1 l wody. Tak przygotowany napój należy pić po szklance dziennie.
Popularne jest także połączenie ziela morszczynu, korzenia mniszka, kłącza perzu, ziela krwawnika, ziela bratka polnego, kory kruszyny i kwiatu lipy. Do przyrządzenia odwaru potrzebna jest l łyżka ziół i 350 ml gorącej wody. Mieszankę należy gotować przez 3–5 min i pić 2 razy dziennie po l szklance, po posiłkach. Zestaw tych ziół działa rozwalniająco, poprawia trawienie i przemianę materii oraz usprawnia pracę gruczołów wydzielania wewnętrznego. Z kolei podczas żółtaczki, przy schorzeniach wątroby i śledziony zalecana jest mieszanka: 50 g korzenia mniszka lekarskiego, 50 g przetacznika, 25 g marzanki wonnej i 25 g kwiatów podróżnika. Łyżkę stołową ziół należy zalać 250 ml wrzątku i odstawić na kilka minut do zaparzenia. Zaleca się spożywanie 2 szklanek herbaty dziennie.
Przy jakich dolegliwościach warto pamiętać o ziołach? Odpowiedź na filmie:
Bibliografia:
1. Gier L.J., Burress R.M., Anatomy of Taraxacum Officinale 'Weber', „Transactions of the Kansas Academy of Science”, 1942, 45, s. 94–97.
2. Leśnicka M., Zielska, zioła i ziółka, Gdańsk, Tower Press, 2000.
3. Treben M., Apteka Pana Boga. Porady i praktyka stosowania ziół leczniczych, Warszawa, Ex Libris, 2015.
4. Cairns G., Korzeń mniszka lekarskiego lekiem na raka, „Nexus”, 2007, 14(2), s. 25-29.
5. Wielgosz T., Wielka księga ziół polskich, Poznań, Publicat S.A., 2008.
6. Paluch A., Świat roślin w tradycyjnych praktykach wsi polskiej, Wrocław, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1984.
7. Tymrakiewicz W., Atlas chwastów, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1962.
8. Lis B., Grabek-Lejko D., Mniszek lekarski (Taraxacum officinale) – potencjalne właściwości prozdrowotne, „Nauka. Przyroda. Technologie”, 2016, 10(3), s. 1–15.
