Korzeń mniszka lekarskiego – budowa i skład
Mniszek lekarski, powszechnie zwany także dmuchawcem, mniszkiem pospolitym lub mleczem, to bardzo pospolita bylina, uznawana przez liczne grono osób za chwast. Jednakże roślina ta, a zwłaszcza korzeń mniszka (Taraxaci radix), posiada wiele właściwości leczniczych. Korzeń główny ma 2–3 cm średnicy i 1–2 m długości. Korzenie boczne wyrastają w dwóch rzędach w formie spirali, która schodzi do ziemi zgodnie z ruchem wskazówek zegara.
Korzeń mniszka lekarskiego zawiera wiele cennych substancji, takich jak: fitosterole, sole potasu, żelaza, magnezu, wapnia, fosforu, miedzi, molibdenu, cynku i krzemu, trójterpeny, błonnik, gorycze (najcenniejszą jest laktukopiryna), fitosterole, wielocukry (pektyna i inulina), żywice, kwas foliowy (folacyna), garbniki, prowitamina A, witaminy C, E oraz z grupy B, flawonoidy (kwercetyna), karotenoidy, polifenolokwasy (kwas chlorogenowy, cykoriowy, kawowy, kaftarowy), trójterpeny (taraksasterol, tarakserol), woski, kumaryny, gumy, aminokwasy i kwas cerotynowy.
Mniszek lekarski a mlecz – rozróżnienie i cechy charakterystyczne mniszka
Potoczna nazwa mniszka lekarskiego – mlecz – może być myląca dla osób nieznających się na botanice. Mniszek lekarski a mlecz to dwie różne rośliny, chociaż nazwy te w języku potocznym funkcjonują zamiennie.
Różnica między mniszkiem lekarskim a mleczem polnym polega przede wszystkim na tym, że mniszek jest rośliną jadalną o właściwościach zdrowotnych, a mlecz jest chwastem, choć również bywa spożywany w niektórych rejonach świata, gdzie występuje.
Jak wygląda mniszek lekarski? Od mleczu można go odróżnić po tym, że ma zazwyczaj kilka łodyg wyrastających z jednego miejsca bardzo blisko podłoża. Na każdej łodydze znajduje się tylko jeden kwiat, a łodygi te nie mają liści. Liście mniszka lekarskiego wyrastają z tego samego miejsca i mają postrzępiony kształt, który może przypominać ostre zęby.
Mlecz rośnie na jednej łodydze i może mieć na niej wiele kwiatów oraz liści. Więcej o mocy mniszka lekarskiego dowiecie się z filmu:
Mniszek lekarski: właściwości lecznicze i zastosowanie
Mniszek lekarski właściwości lecznicze zawdzięcza zawartości witamin i minerałów, w tym witamin C, A, D, witamin z grupy B, potasu, magnezu, krzemu i żelaza, a także substancji, takich jak:
- flawonoidy i inne przeciwutleniacze, np. karotenoidy, polifenole,
- garbniki roślinne (taniny) – działanie bakteriobójcze, potencjalna ochrona przed chorobami nowotworowymi,
- inulina – prebiotyk, stymuluje rozrost prawidłowej flory bakteryjnej układu pokarmowego i usprawnia jego działanie,
- związki o działaniu przeciwzapalnym i przeciwwirusowym,
- związki o działaniu przeciwgrzybiczym,
- asparagina – dawniej stosowana w leczeniu artretyzmu i kiły.
Najczęściej wykorzystywane właściwości lecznicze mniszka lekarskiego są w chorobach wątroby i woreczka żółciowego a także całego układu pokarmowego:
- zwiększa wydzielanie żółci,
- ułatwia transport żółci w drogach żółciowych dzięki działaniu rozkurczającemu,
- pobudza wydzielanie kwasu solnego w żołądku, ułatwiając trawienie,
- usuwa z organizmu nadmiar potasu i sodu,
- może też obniżać poziom cukru we krwi,
- ułatwia detoksykację.
Mniszek lekarski ma działanie moczopędne, co w połączeniu z właściwościami przeciwzapalnymi pomaga w leczeniu stanów zapalnych układu moczowego i zapobiega tworzeniu piasku i kamieni. Pozytywnie wpływa na pracę nerek i ma zastosowanie w leczeniu przewlekłego zapalenia pęcherza i kamicy nerkowej.
Przypuszczalnie mniszek lekarski działa na raka – zawarte w roślinie substancje mogą nie tylko zapobiegać nowotworom, ale prawdopodobnie również powodują obumieranie komórek rakowych w czerniaku, białaczce, raku piersi i prostaty. Korzeń mniszka lekarskiego na raka nie powinien być stosowany zamiast terapii medycyny konwencjonalnej, nie ma wystarczających danych potwierdzających jego skuteczność w walce z nowotworami.
Mniszek lekarski zastosowanie ma też w leczeniu reumatyzmu dzięki działaniu przeciwzapalnemu. Łagodzi ból i przyspiesza rekonwalescencję.
Właściwości mniszka lekarskiego sprawiają, że może on być stosowany również zewnętrznie w chorobach skóry takich jak łuszczyca czy trądzik. Świeży, biały sok z tej rośliny bywa używany także do likwidowania brodawek skórnych.
Korzeń z mniszka lekarskiego, kwiaty, liście – sposoby użycia
Przeciwwskazania do stosowania mniszka lekarskiego to:
- alergia na tę roślinę,
- wrzody żołądka i dwunastnicy, nadmierne wydzielanie soków żołądkowych i przewlekła zgaga,
- niedrożność jelit lub dróg żółciowych, ropniak woreczka żółciowego.
Zewnętrznie mniszek lekarski można stosować w postaci świeżego soku wyciśniętego z rośliny lub naparu z korzenia bądź liści oraz syropu zwanego miodem – z kwiatów.
Aby przyrządzić odwar, suszony korzeń mniszka lekarskiego należy zalać wodą i zagotować, i przez 2 minuty gotować na wolnym ogniu. Następnie herbatę odstawia się na 10 minut pod przykryciem. Po tym czasie odwar wystarczy przecedzić i można pić. Nie powinno się pić więcej niż 1 filiżankę odwaru dziennie.
Miód z mniszka lekarskiego, a raczej syrop, można zrobić z kwiatów rośliny i cukru. Jego dzienne spożycie nie powinno być większe niż 2 do 3 łyżeczek.
Świeże liście mniszka lekarskiego nadają się na sałatkę. Wystarczy skropić je octem i oliwą, można dodać odrobinę cukru, a także świeże warzywa.
Korzeń mniszka lekarskiego i kwiaty – zbiory i suszenie
Liście mniszka lekarskiego na sałatkę i do suszenia najlepiej zbierać wczesną wiosną, zanim pojawią się pąki. Kwiaty zrywa się, gdy są w pełni rozwinięte. Korzeń mniszka lekarskiego zbiera się jesienią, w uprawach – dopiero na drugi rok po zasianiu rośliny.
Jak przygotować korzeń mniszka lekarskiego?
Z przeznaczeniem do celów leczniczych korzeń mniszka zbiera się w okresie jesiennym albo wczesną wiosną. Należy go dokładnie umyć, po czym kroi się go wzdłuż na paski. Suszy się go w zacienionym i przewiewnym miejscu. Różne są zdania co do temperatury, jakiej należy użyć do tego celu. Jak zatem suszyć korzeń mniszka lekarskiego? Zdaniem jednych zalecana jest temperatura otoczenia, zaś w opinii innych proces ten powinien odbywać się w suszarni, w temperaturze 40–50°C.
Jak spożywać korzeń mniszka lekarskiego?
Istnieje kilka propozycji spożycia korzenia mniszka lekarskiego. Pierwszą z nich jest odwar, który powinno się pić w proporcjach l łyżeczka suszu na 1 szklankę wody. Po zagotowaniu odstawia się go pod przykryciem na 2–3 minuty i spożywa 3 razy dziennie po 1/2 szklanki. Kolejną jest herbata. Korzeń i ziele mniszka lekarskiego gotuje się przez 15 minut w 1 l wody. Tak przygotowany napój należy pić po szklance dziennie.
Popularne jest także połączenie ziela morszczynu, korzenia mniszka, kłącza perzu, ziela krwawnika, ziela bratka polnego, kory kruszyny i kwiatu lipy. Do przyrządzenia odwaru potrzebna jest l łyżka ziół i 350 ml gorącej wody. Mieszankę należy gotować przez 3–5 min i pić 2 razy dziennie po l szklance, po posiłkach. Zestaw tych ziół działa rozwalniająco, poprawia trawienie i przemianę materii oraz usprawnia pracę gruczołów wydzielania wewnętrznego. Z kolei podczas żółtaczki, przy schorzeniach wątroby i śledziony zalecana jest mieszanka: 50 g korzenia mniszka lekarskiego, 50 g przetacznika, 25 g marzanki wonnej i 25 g kwiatów podróżnika. Łyżkę stołową ziół należy zalać 250 ml wrzątku i odstawić na kilka minut do zaparzenia. Zaleca się spożywanie 2 szklanek herbaty dziennie.
