Stłuszczenie trzustki diagnozuje się na podstawie badań obrazowych. Stan ten wiąże się ze zwiększoną predyspozycją do zachorowania między innymi na nowotwory. Dieta może pomóc w zatrzymaniu procesu i zapobiec poważnym powikłaniom.
Zobacz także:
Choroby trzustki – jakie są przyczyny i objawy zapalenia lub raka trzustki?
Z czym wiąże się zapalenie trzustki u dzieci? Przyczyny, objawy i leczenie stanu zapalnego trzustki
Jaką dietę stosować przy zapaleniu trzustki?
Czym jest stłuszczenie trzustki?
Stłuszczenie narządu oznacza, iż w jego komórkach znajduje się wysokie stężenie trójglicerydów (TAG) oraz produktów ich przemiany, upośledzającego jego funkcjonowanie. Metabolity TAG są toksyczne dla organizmu i odpowiadają za zjawisko lipotoksyczności. Najczęściej stłuszczenie dotyczy wątroby i trzustki.
Stłuszczenie trzustki (ang. pancreatic steatosis) powoduje destrukcję jej komórek, zarówno w części wewnątrz-, jak i zewnątrzwydzielniczej. Pojęcie to zostało po raz pierwszy użyte w pierwszej połowie XX wieku przez Robertsona F. Ogilviego na podstawie badań pośmiertnych.
Tłuszcz znajdujący się w niewielkich ilościach w trzustce jest zjawiskiem normalnym nawet u zdrowych osób. Najczęstszą przyczyną stłuszczenia trzustki jest otyłość, która często współistnieje z nadciśnieniem tętniczym, zespołem metabolicznym oraz cukrzycą, a także alkoholizmem. Zaobserwowano, że również z wiekiem wzrasta stopień obszaru zajętego tą patologią. Do omawianego stanu predysponowane są ponadto osoby cierpiące na zaburzenia genetyczne, takie jak mukowiscydoza, zespół Shwachmana-Diamonda, zespół Johansona-Blizzarda, zespół Bannayana. W literaturze można znaleźć doniesienia o wpływie niektórych leków (steroidów, gemcytabiny) na rozwój stłuszczenia trzustki.
Objawy stłuszczenia trzustki
Stłuszczenie trzustki w początkowych stadiach nie daje charakterystycznych objawów i zazwyczaj wykrywane jest podczas badań obrazowych. Ocenę morfologiczną tego narządu umożliwiają ultrasonografia (USG) oraz tomografia komputerowa (TK).
Stłuszczenie trzustki może wpływać zarówno na wewnątrzwydzielniczą, jak i na zewnątrzwydzielniczą funkcję narządu. Wydaje się, że predysponuje ono do zaburzeń gospodarki węglowodanowej oraz cukrzycy. Jest czynnikiem ryzyka rozwoju ostrego zapalenia trzustki, a także nowotworów tego narządu.
W zespołach genetycznych stosunkowo często dochodzi do zaburzeń związanych z niewydolnością zewnątrzwydzielniczą trzustki, między innymi do problemów z trawieniem.
Rozpoznanie stłuszczenia trzustki
Charakterystyczną cechą dla obrazu USG w stłuszczeniu trzustki jest uwidocznienie obszaru hiperchogenicznego, czyli jaśniejszego obrazu na obszarze zmienionym względem pozostałej części miąższu i innych narządów. Na podstawie charakterystycznych cech określa się nasilenie zmian. Stopień pierwszy stłuszczenia trzustki stanowi najmniej zaawansowane stadium, natomiast trzeci – najbardziej.
Innym coraz częściej wykonywanym badaniem jest ultrasonografia endoskopowa (ang. endoscopic ultrasound; EUS), w której określa się echogeniczność trzustki względem wątroby lub śledziony. W obszarach stłuszczenia również uwidacznia się obraz hiperechogeniczny.
W tomografii komputerowej możliwe jest ocenienie stopnia stłuszczenia trzustki na poszczególnych obszarach: głowie, szyi, trzonie, ogonie i wyrostku haczykowatym. Gęstość narządu określa się przy użyciu jednostek Hounsfielda i porównuje się ze strukturą śledziony. Wynik -5 lub niższy świadczy o stłuszczeniu trzustki.
Dieta w stłuszczeniu trzustki
Najważniejszym postępowaniem w terapii stłuszczenia trzustki jest redukcja masy ciała przez osoby otyłe oraz zmiana stylu życia i diety w przypadku wszystkich chorych. Trzymanie się podstawowych zasad piramidy żywienia spowalnia rozwój procesu chorobowego, zapobiega poważnym powikłaniom. Należy odstawić alkohol oraz papierosy, a tłuszcze pochodzenia zwierzęcego zastąpić zdrowymi tłuszczami roślinnymi. Konieczne jest ograniczenie cukrów prostych w diecie. Wspomagająco należy wprowadzić wysiłek fizyczny.
Leczenie stłuszczenia trzustki
Nie we wszystkich przypadkach dieta okazuje się skuteczna w leczeniu stłuszczenia trzustki. Jeśli pomimo zmiany jadłospisu, wprowadzenia ograniczeń dietetycznych, redukcji masy ciała obserwuje się nadal nieprawidłowe wyniki badań, w tym podwyższone cholesterole, nietolerancję glukozy lub cukrzycę, należy wdrożyć bardziej agresywne postępowanie.
Konieczne jest kontrolowanie i prawidłowe leczenie schorzeń podstawowych: nadciśnienia, cukrzycy, hipercholesterolemii. W przypadku pojawienia się zaburzeń czynności wydzielniczej wprowadza się enzymy trzustkowe lub insulinoterapię.
Bibliografia:
1. Stasiak M. Stłuszczenie trzustki – etiologia, diagnostyka oraz rola w patogenezie zapaleń i raka trzustki, Postępy Nauk Medycznych, t. XXVIII, nr 8B, 2015.
2. Smereczyński A. Czy otłuszczona trzustka to banalna zmiana?, Journal of Ultrasonography 2016; 16: 273–280.
Czy powstanie bioniczna trzustka? Dowiesz się tego z filmu:
