Polub nas na Facebooku
Czytasz: Kapsaicyna – właściwości, pozyskiwanie i zastosowanie
menu
Polub nas na Facebooku

Kapsaicyna – właściwości, pozyskiwanie i zastosowanie

papryka

Fot.: mnimage / stock.adobe.com

Kapsaicyna to organiczny związek chemiczny z grupy alkaloidów zawarty w ostrej papryce. Oddziałuje na receptory bólu, powoduje uczucie gorąca i pieczenia w jamie ustnej. Walory kapsaicyny są wykorzystywane m.in. w kuchni i sztuce samoobrony. Jest ona jednak najwyżej ceniona w medycynie.

Czysta kapsaicyna oceniana jest na 15–16 mln jednostek w skali Scoville’a (SHU, Scoville Hotness Units). Skalę tę stworzono celem określania ostrości (ciepłoty) dań. Jedną z ostrzejszych papryk popularnych w Polsce jest habanero (ok 350 tys SHU). Kto próbował ugryźć habanero wie, jak bolesne są tego konsekwencje. Jednakże regularne spożywanie niewielkich ilości ostrej papryki – w różnych postaciach – jest korzystne dla zdrowia. Wyróżnia się ona bowiem wysoką zawartością witaminy C (wyższą niż w owocach cytrusowych), witaminy A (wyższą niż w marchwi), witamin z grupy B oraz E, a także kapsaicyny.

Kapsaicyna - właściwości

Kapsaicynie przypisuje się rozległe działanie lecznicze. Jest ona korzystna dla zdrowia między innymi ze względu na właściwości:

  • antynowotworowe,
  • antyoksydacyjne,
  • odchudzające,
  • przeciwbólowe,
  • termoregulacyjne,
  • przeciwzapalne,
  • przeciwbakteryjne.

W badaniach nad rakiem prostaty, płuc, okrężnicy i glejaka udowodniono, iż kapsaicyna prowadzi do apoptozy komórek rakowych. Co więcej, kapsaicyna chroni organizm przed wpływem związków rakotwórczych i może nowotworom zapobiegać (ma działanie chemoprewencyjne). Należy jednak używać jej ostrożnie, gdyż niektóre źródła przekonują, iż kapsaicyna jest niewskazana w czasie chemo- i radioterapii.

Kapsaicyna, flawonoidy i witaminy znajdujące się w papryczkach tworzą doskonałą mieszankę o właściwościach antyoksydacyjnych. Kapsaicyna pomaga obniżyć zawartość „złego” cholesterolu i trójglicerydów we krwi. Regularne spożywanie ostrej papryki wspomaga pracę serca i układu sercowo-naczyniowego, uelastycznia naczynia krwionośne, a także spowalnia postęp procesów miażdżycowych.

Kapsaicyna wspomaga proces odchudzania. Hamuje apetyt, kontroluje przetwarzanie węglowodanów i wpływa korzystnie na tempo spalania tłuszczu w organizmie. Spożywanie papryki jest korzystne przed treningiem fizycznym, gdyż kapsaicyna ułatwia spalanie kalorii. Rutynowe spożywanie papryki o ogólnej minimalnej zwartości kapsaicyny około 0,25% pozwala zmniejszyć ilość spożywanych kalorii o 10–15% dziennie.

Kapsaicyna uśmierza ból. Używa się jej między innymi do produkcji maści i plastrów dla osób cierpiących na zaburzenia mięśniowo-szkieletowe, bóle reumatyczne, artretyczne i neuropatyczne. Przy minimalnym stężeniu kapsaicyny 8% pomagają one blokować wysyłanie sygnałów o bólu do rdzenia kręgowego. W migrenach natomiast kapsaicyna hamuje produkcję neuropeptydów, które drażnią zakończenia nerwowe.

Kapsaicyna przyczynia się do wzrostu temperatury ciała i jest uważana za efektywny termoregulator i środek przeciwzapalny. Ciepło wydzielone po spożyciu ostrej papryki pomaga na przykład złagodzić przekrwienie śluzówki i zwalczyć zapalenie zatok.

Kapsaicyna jest świetnym środkiem przeciwbakteryjnym. W medycynie ludowej jest ona używana do dezynfekcji ran po oparzeniach i ukąszeniach. Udowodniono także, że potrafi skutecznie rozprawić się z bakterią Helicobacter pylori, powodującą wrzody żołądka.

Warto wiedzieć, że kapsaicyna ma również zastosowanie w przemyśle obronnym. Jest składnikiem niezabijającej broni chemicznej – gazów pieprzowych służących do samoobrony i rozpraszania tłumów.

Kapsaicyna – pozyskiwanie i dawkowanie

Ostra papryka jest popularnym składnikiem dań kuchni tajskiej i indyjskiej. Można spożywać ją w formie świeżej, pieczonej, wędzonej, marynowanej, suszonej i sproszkowanej. Jako składnik codziennej diety zalecana jest w ilości, która dostarcza 8–25 milimoli kapsaicyny na dobę. Należy pamiętać, że kapsaicyna najskuteczniej działa wówczas, gdy jest przyjmowana regularnie i w małych ilościach.

Na rynku dostępnych jest wiele form czystej kapsaicyny, którą można wykorzystać w celach leczniczych. Najpopularniejsze są tabletki i oleje. Porównywalne efekty osiągnąć można, używając produktów domowego wyrobu.

Olej kapsaicynowy otrzymuje się z ostrej papryki – najczęściej papryki rocznej albo chili – drobno pokrojonej i zalanej tłoczonym na zimno olejem lnianym, który następnie przechowuje się w lodówce 7–10 dni, wstrząsając kilka razy dziennie. Po tym okresie odcedza się macerat, który można wykorzystać w kuchni, a powstały olej kapsaicynowy należy przyjmować po 1 łyżeczce przed każdym posiłkiem, do 5 razy dziennie.

Jak zneutralizować zatrucie kapsaicyną?

Pomimo leczniczych właściwości kapsaicyna nie jest powszechnie dostępna w syntetycznej formie spożywczej (E160c). W czystej postaci i większych ilościach kapsaicyna jest trucizną i dawkowanie jej, chociażby w przemyśle restauracyjnym, jest ryzykownym przedsięwzięciem. Przy dawce kapsaicyny powyżej 56 mg/kg masy ciała może nastąpić zakłócenie normalnego funkcjonowania układu nerwowego, spowodowane jego nadmiernym podrażnieniem. Reakcje organizmu na tę toksyczną dawkę mogą mieć różne postaci: od zakłóceń oddychania, poprzez sinienie skóry i konwulsje, aż do śmierci.

W wypadku spożycia zbyt ostrej potrawy dla zneutralizowania przykrego uczucia pieczenia i bólu, zaleca się wypicie pełnotłustego mleka czy spożycie kilku łyżek pełnotłustego jogurtu. Wypicie szklanki wody będzie nieskuteczne. Aby zneutralizować działanie kapsaicyny, należy zastąpić jej obecność na receptorach bólowych zawartym w mleku białkiem, które złagodzi ból. 

Zobacz film: Narodowość a odczuwanie bólu. Źródło: 36,6


Czy artykuł okazał się pomocny?
Tak Nie
211
10
Komentarze (4)
Redakcja serwisu
Poziom 16 mln SHU odnosi się do ostrości czystej kapsaicyny. By zobrazować, na ile ostra jest papryczka habanero, należy podkreślić, że ostra papryczka Jalapeño ma zaledwie 2,5 tys. SHU. Natomiast wśród papryk o najwyższej ostrości na pierwszych miejscach plasują się:
1. Papryczka Carolina Reaper (1,569 mln SHU)
2. Naga Viper (1,382 mln SHU)
3. Trinidad Moruga Scorpion (1,200 mln SHU)
4. Seven-Pot Habanero (1,1 mln SHU)
5. Dorset Naga (923 tys. SHU).
Czytaj całość
Redakcja serwisu
Habanero jest faktycznie jedną z ostrzejszych papryk popularnych w Polsce (ok 350 tys SHU).
Czytaj całość
oczy konia
Habanero i czysta kapsaicyna? XD No co za osioł to pisał? Habanero maksymalnie ok. 350tyś. SHU ma.
Czytaj całość
paprykarz
Od kiedy to habenero ma 16mln SHU i przede wszystkim od kiedy jest najostrzejsza? Habanero ma zaledwie 100k -350k SHU
Czytaj całość
Nie przegap
Maślak sitarz – co to za grzyb? Gdzie można go spotkać? W jakiej postaci smakuje najlepiej?
Maślak sitarz – co to za grzyb? Gdzie można go spotkać? W jakiej postaci smakuje najlepiej?
Gąska (grzyb jadalny) - jak wygląda? W jaki sposób go przyrządzić?
Gąska (grzyb jadalny) - jak wygląda? W jaki sposób go przyrządzić?
Borowik – jakie są rodzaje borowików? Które są jadalne, a które trujące?
Borowik – jakie są rodzaje borowików? Które są jadalne, a które trujące?
Kiwano - afrykański owoc o unikalnym smaku. Właściwości zdrowotne, wartości odżywcze i zastosowanie w kuchni
Kiwano - afrykański owoc o unikalnym smaku. Właściwości zdrowotne, wartości odżywcze i zastosowanie w kuchni
O czym może świadczyć zgrubienie za uchem?
O czym może świadczyć zgrubienie za uchem?
Jakie rozmiary może mieć penis? Jak go zmierzyć? 
Jakie rozmiary może mieć penis? Jak go zmierzyć?