Pęcherzyk żółciowy przypomina mały woreczek składający się z szyjki, trzonu i ogona. Leży tuż pod wątrobą. Z pęcherzyka uchodzi przewód pęcherzykowy, który łączy się z przewodem wątrobowym w przewód żółciowy wspólny i uchodzi do dwunastnicy. Główną funkcją pęcherzyka jest magazynowanie żółci. W przerwach pomiędzy posiłkami organizm produkuje żółć, która następnie jest uwalniana do przewodu pokarmowego podczas spożywania posiłków. Kamica żółciowa polega na tworzeniu się i odkładaniu złogów w pęcherzyku żółciowym. Złogi składają się z fizjologicznych składników żółci, czyli najczęściej są to złogi cholesterolu, barwników żółciowych, jonów wapniowych czy białek. Największy odsetek kamieni żółciowy stanowią kamienie mieszane. Kamica żółciowa często przez wiele lat przebiega bezobjawowo. Dopiero ostry atak kamicy żółciowej może sugerować obraz kamicy. Niepowikłana choroba często daje mniej typowe objawy.
Kamica żółciowa - jak powstaje?
Złogi powstają z reguły w samym pęcherzyku żółciowym. Rzadziej znajdują się w drogach wyprowadzających żółć (mowa wtedy o kamicy przewodowej), jednak są one wtedy wynikiem przemieszczenia kamieni z pęcherzyka, a nie powstania ich w przewodzie żółciowym.
Czynniki ryzyka:
- wiek (ryzyko powstawania kamicy żółciowej wzrasta z wiekiem)
- otyłość
- hipertriglicerydemia
- płeć żeńska
- predyspozycje genetyczne
- głodówki
- czynniki utrudniające odpływ żółci z pęcherzyka.
Objawy kamicy żółciowej
Duży odsetek osób cierpiących na kamicę pęcherzyka żółciowego przez wiele lat nie ma pojęcia o jej istnieniu. Statystycznie około 2/3 chorych ma przebieg bezobjawowy. Najczęściej pacjenci dowiadują się o niej przypadkiem podczas badania ultrasonograficznego (USG) lub badania wykonywanego z innych wskazań. Objawy są niecharakterystyczne. Jeśli jednak złóg żółciowy przemieści się w stronę przewodu żółciowego, może wywołać atak kamicy żółciowej.
Kolka żółciowa - co to jest?
Kolka żółciowa to główny objaw kliniczny kamicy pęcherzyka żółciowego, pojawiający się bardzo często po spożyciu tłustego posiłku. Jeśli złóg żółciowy blokuje drogę ujścia żółci przez przewód żółciowy, w pęcherzyku zaczyna wzrastać ciśnienie, czego następstwem jest ostry ból brzucha. Lokalizuje się on najczęściej w okolicy samego pęcherzyka, czyli pod prawym łukiem żebrowym. Może promieniować pod prawą łopatkę. Dodatkowo występują nudności, wymioty, wzdęcie brzucha, dyskomfort w nadbrzuszu po posiłkach.
Jeśli ból trwa długo, powyżej 6 godzin, a dodatkowo towarzyszy mu gorączka, dreszcze, może to świadczyć ostrym zapaleniu pęcherzyka żółciowego. Czasami zdarza się, że złóg blokujący drogi żółciowe umiejscawia się na tyle nisko, że nie tylko blokuje drogę z pęcherzyka żółciowego, ale również z trzustki. W efekcie może rozwinąć się również ostre zapalenie trzustki. Oba stany wymagają pilnej konsultacji chirurgicznej.
Kamica pęcherzyka żółciowego - jakie badania wykonać w celu rozpoznania choroby?
Podstawowym badaniem diagnostycznym jest badanie ultrasonograficzne - pozwala uwidocznić złogi w pęcherzyku żółciowym o średnicy powyżej 3 mm. Może ocenić ewentualne poszerzenia przewodów żółciowych, a także narządy sąsiednie. W obrazie USG złogi żółciowe powinny być ruchome i dawać tzw. cień akustyczny. Ponadto u niektórych osób z kolką żółciową obserwuje się przejściowe zwiększenie amylazy lub lipazy w surowicy krwi, hiperbilirubinemię, a także wzrost aktywności wskaźników wątrobowych (aminotransferazy alaninowej - ALAT; aminotransferazy asparaginowej - AspAT) i fosfatazy alkalicznej.
Kamica pęcherzyka żółciowego - leczenie
W przypadku ostrego ataku kamicy żółciowej bierze się pod uwagę ryzyko wystąpienia kamicy przewodowej. Jeśli takie istnieje, należy najpierw rozważyć zabiegi mające na celu udrożnienie dróg żółciowych.
Leczenie kamicy obejmuje zarówno postępowanie farmakologiczne jak i operacyjne.
Podstawą leczenia są leki przeciwbólowe - paracetamol, petydyna lub pentazocyna. Dodatkowo należy podać leki rozkurczowe, jak na przykład no-spę (drotawerynę) czy panadol (jako preparat złożony z paracetamolem).
Leczenie operacyjne wskazane jest u chorych z objawową kamicą pęcherzyka i jej powikłaniami. Wykonuje się następujące zabiegi:
- Cholecystektomię laparoskopową - jako metodę preferowaną. Jest jednak wiele przeciwskazań do wykonania zabiegu metodą laparoskopową, np. rozlane zapalenie otrzewnej, liczne blizny pooperacyjne.
- Cholecystektomię metodą otwartą - preferowana u osób, u których nie można zastosować metody laparoskopowej.
- Czasami wykonywana jest również cholecystektomia profilaktyczna, u bezobjawowych pacjentów, jednak są to osoby mające duże ryzyko rozwoju raka pęcherzyka żółciowego, chorzy na immunosupresji czy osoby z otyłością 3 stopnia.
Ważne jest postępowanie zapobiegające wystąpieniu napadów kolki żółciowej. Jest to np. dieta, lekkostrawna, ubogotłuszczowa. Ważne jest też unikanie używek, jak alkohol i papierosy, a także niespożywanie potraw typu czekolada, kawa, nasilających produkcję żółci w pęcherzyku. Należy pamiętać, że ciąża jest stanem predysponującym do tworzenia się złogów i wystąpienia ataku kamicy. Dlatego kobiety w ciąży, mające rozpoznaną kamicę, powinny zwracać szczególną uwagę na dietę, a podczas planowania ciąży rozważyć możliwe sposoby terapii.
