Narkomania to jednostka chorobowa o niezwykle złożonym charakterze, ponieważ stanowi problem medyczny, społeczny, kulturowy i prawny. Istnieje kilka umownych poziomów intensywności kontaktu z narkotykami, począwszy od inicjacji, kończąc na zaawansowanym uzależnieniu.
Co to jest narkomania?
Narkomania jest powszechnie nazywana uzależnieniem od narkotyków, czyli substancji chemicznych wpływających na czynność mózgu. Nałóg fizyczny polega na doświadczeniu reakcji fizjologii organizmu po odstawieniu narkotyków, a psychiczny powoduje, że zachwiana zostaje psychika osoby uzależnionej. Narkomania charakteryzuje się przede wszystkim głodem narkotycznym, przymusem zażywania środków odurzających i potrzebą zdobycia narkotyku za wszelką cenę.
Fazy uzależnienia od narkotyków
Wielu badaczy uważa, iż nie ma naukowego wzorca faz uzależnienia. Tłumaczą to tym, iż substancje psychoaktywne mają często skrajnie różne działania, przez co trudno ujednolicić model ich brania. Mimo to funkcjonują następujące fazy uzależnienia od narkotyków:
- etap inicjacji – pierwszy etap uzależnienia od narkotyków; dotyczy wszystkich osób, które choć jeden raz ich zażyły;
- faza eksperymentalna – może stanowić ostatnią fazę procesu uzależniania od narkotyków w wyniku całkowitego zerwania po kilkukrotnym spróbowaniu danej substancji albo fazę przejściową dla osób, które kontynuują zażywanie narkotyków; obejmuje pewien motyw poznawczy i wynika często z ciekawości i chęci sprawdzenia, jak działa dany narkotyk i jakie wywołuje skutki;
- faza używania substancji – dotyczy osób, które ciągle zażywają narkotyki w sposób ryzykowny, wynikiem czego są szkody w sferze zdrowotnej, zawodowej, rodzinnej, społecznej i finansowej; ma miejsce wzrost tolerancji na substancje psychoaktywne i rośnie dawka przyjmowanego narkotyku;
- faza uzależnienia – charakteryzuje się nieumiejętnością zaprzestania przyjmowania substancji psychoaktywnej; typowe dla tej fazy są przykre objawy po odstawieniu czy zmniejszeniu zażywanej dawki (lęki, niepokój, ogólne rozbicie, nerwowość, bóle mięśni, omamy); narkomani wykazują potrzebę ciągłego zwiększenia dawek w celu uzyskania tych samych efektów.
Objawy narkomanii
Objawy uzależnienia od narkotyków dotyczą aspektu fizycznego i psychicznego organizmu. W zależności od fazy uzależnienia narkomanie mogą doświadczać różnych symptomów. Faza eksperymentalna uzależnienia od narkotyków objawia się przede wszystkim zmianami w wyglądzie zewnętrznym i zachowaniu. Typowe są: zaczerwienienie oczu i rozszerzenie źrenic, nadpobudliwość na zmianę z ospałością, dziwny zapach włosów i utrzymujący się katar. Kolejna faza używania i nadużywania substancji pociąga za sobą coraz więcej negatywnych konsekwencji. Uzależniony częściej ma zły nastrój i jest smutny. Zamyka się w sobie, zaniedbuje higienę osobistą, staje się agresywny i porzuca dotychczasowe zainteresowania. Etap ten wiąże się z pojawieniem się pierwszych przedawkowań. W ostatniej fazie uzależnienia od narkotyków rozwijają się paranoje narkotyczne. Uzależniony ma zerowe poczucie własnej wartości i staje się patologicznym kłamcą. Cierpi na chroniczny kaszel. Często doświadcza wybuchów wściekłości i agresji, co prowadzi do kłopotów z policją.
Narkomania – przyczyny
Przyczyny narkomanii są różnorodne i mają podłoże osobowościowe i środowiskowe. Niektóre z powodów, dla których ludzie sięgają po narkotyki, to:
- naśladowanie osób starszych,
- wpływ grupy rówieśniczej,
- chęć przeżycia przyjemnych wrażeń,
- ciekawość poznania tego co nieznane i niedozwolone,
- ucieczka od problemów zewnętrznych,
- deficyty emocjonalne,
- niski poziom tolerancji na frustrację,
- obniżony system wartości i poczucia sensu życia,
- nuda, brak umiejętności organizowania czasu wolnego.
Skutki uzależnienia od narkotyków
Narkotyki są niezwykle szkodliwe. Skutki narkomanii dotyczą funkcjonowania poszczególnych narządów i psychiki. Choroby psychiczne, na które narażeni są narkomani, to przede wszystkim: zaburzenia osobowości i nastroju, depresja, psychozy, stany lękowe, nerwica. Może wystąpić nadmierna senność albo wręcz przeciwnie – bezsenność. Narkotyki mogą wpływać niekorzystnie na prawie każdy narząd w organizmie. Mogą wywołać napady padaczkowe, nagłe wzrosty ciśnienia czy bóle głowy, nudności i wymioty. Predysponują do udaru mózgu, zawału serca, uszkodzenia nerek i wątroby, zaburzeń perystaltyki przewodu pokarmowego i świerzbu. Powodują osłabienie łaknienia, spadek masy ciała, wyniszczenie, zakrzepy w żyłach i zatory tętnicze, zaburzenia miesiączkowania, obniżenie płodności, spadek libido i zaburzenia odporności.
Leczenie uzależnień od narkotyków
Leczenie narkomanii jest bardzo trudne i w dużej mierze uzależnione od współpracy chorego, które chce wyjść z nałogu. Podczas pierwszego etapu przeprowadza się detoksykację, której celem jest uwolnienie organizmu od środków odurzających. Następnie chorego czeka długotrwała terapia, która przeprowadzana jest najczęściej w zamkniętych ośrodkach. Panuje pogląd, iż odizolowanie uzależnionego od środowiska narkomanów i kontrola nad jego zdrowiem psychofizycznym może przynieść sukces. Kolejny etap leczenia polega na powrocie do życia w normalnych warunkach. W leczeniu narkomanii stosuje się między innymi: model Minnesota, terapię substytucyjną, terapię poznawczo-behawioralną i model społeczności terapeutycznych.
Bibliografia:
- Szukalski B., Narkotyki – kompendium wiedzy o środkach uzależniających, Warszawa, Instytut Psychiatrii i Neurologii, 2005.
- Wanat W., Narkotyki i narkomania, Warszawa, Iskry, 2006.
- Bilikiewicz A., Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003.
- Jarema M., Rabe-Jabłońska J., Psychiatria, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2011.
- Piotrowski J., Podstawy toksykologii, Warszawa, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, 2008.
- Jurczyński Z., Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008.
- Robson P., Narkotyki, Kraków, Medycyna Praktyczna, 1997.
- Jędrzejko M., Narkomania spojrzenie wielowymiarowe, Pułtusk–Warszawa, Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, 2009.
