Jelito grube to końcowy odcinek przewodu pokarmowego, w obrębie którego jest jelito ślepe – kątnica, okrężnica i odbytnica. Rak jelita grubego jest jednym z najczęstszych nowotworów złośliwych w Polsce. Zmiana lokalizuje się przeważnie w obrębie okrężnicy esowatej. Rak esicy początkowo przebiega bezobjawowo lub towarzyszą mu ogólne dolegliwości, typu zmęczenie i osłabienie.
Co to jest rak esicy?
Rak esicy to jeden z nowotworów złośliwych jelita grubego. W większości przypadków rozwija się na podłożu uszypułowanego gruczolaka, z którego na skutek procesów metaplastycznych powstał rak nieinwazyjny dotyczący tylko błony śluzowej, a następnie inwazyjny naciekający poza tę strukturę. Miejscowo guz szerzy się poprzecznie, zajmując coraz głębsze warstwy jelita i podłużnie w zakresie jednej warstwy narządu.
W 90–95% przypadków zachorowanie jest sporadyczne, w pozostałych 5–10% ma podłoże dziedziczne. Czynnikami predysponującymi do rozwoju choroby są m.in.: wiek powyżej 50 lat, wcześniejsze choroby zapalne jelit prowadzące do dysplazji wyściełającej je błony (zwłaszcza wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna), zespół metaboliczny (nadciśnienie tętnicze krwi, otyłość, cukrzyca, zaburzenia gospodarki lipidowej), niezdrowy tryb życia (palenie tytoniu, mała aktywność fizyczna, zły sposób odżywiania).
Objawy raka esicy
Rak esicy początkowo nie daje objawów lub są one nieznaczne. Chorym może dokuczać ból bądź dyskomfort w brzuchu, wzdęcia, osłabienie. Dolegliwości bólowe dotyczyć mogą podbrzusza lub okolicy pępka. Niekiedy są trudne do zlokalizowania. Na skutek lekceważenia początkowych dolegliwości choroba rzadko rozpoznawana jest we wczesnym stadium. Szacuje się, że od pojawienia się objawów do postawienia rozpoznania raka jelita grubego upłynąć może ponad 2 lata. W bardziej zaawansowanej chorobie objawy są wyraźniejsze.
Rozwój guza przyczynia się do zmiany rytmu wypróżnień z naprzemiennymi zaparciami i biegunkami, spadku apetytu, znacznej utraty masy ciała, zmiany w kształcie i rozmiarach stolca (głównie zmniejszenie jego szerokości nazywane stolcami ołówkowatymi), daremnym parciem na stolec, po których nie udaje się go oddać. Niekiedy stwierdza się obecność krwi w bądź na stolcu (tzw. hematochezję). Krew może być czerwona lub czarna, jeśli została strawiona. Czarny stolec określa się jako smolisty. Zdarza się, że krwawienie ma charakter utajony.
Zobacz film: Rak jelita grubego
U osób podeszłym wieku obserwuje się często anemię, czyli niedokrwistość, która przejawiać się może szybką męczliwością, bladością skóry i błon śluzowych, dusznością, przyspieszeniem akcji serca, spadkiem poziomu hemoglobiny w morfologii krwi. Wzrost guza w kierunku światła esicy doprowadzić może do jej zwężenia, konsekwencją czego bywa przepuszczająca lub całkowita niedrożność. Pierwszy rodzaj charakteryzuje się obecnością kolkowego bólu brzucha, nudności, wzdęć i zatrzymaniem stolca.
W badaniu palpacyjnym brzuch jest lekko bolesny, zaś podczas osłuchiwania słyszalne są dźwięki perystaltyki. W przypadku całkowitej niedrożności występuje silny ból brzucha, nudności, wymioty, zatrzymanie stolca i gazów. Stan ten może doprowadzić do perforacji jelita. W przypadku znacznego zaawansowania nowotworu mogą pojawić się dodatkowo objawy związane z nacieczeniem innych narządów, głównie pochwy i pęcherza moczowego. Następnie nowotwór szerzy się drogą naczyń chłonnych i krwionośnych. Odległe przerzuty w raku esicy lokalizują się najczęściej w płucach i wątrobie, rzadziej w mózgu i kościach.
Rokowania w przypadku raka esicy
Rokowania w przypadku raka esicy, podobnie jak w innych chorobach nowotworowych, zależą przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby, który określa się w oparciu o klasyfikację TNM. Uwzględnia się w niej 3 składowe: T – rozległość, wielkość guza pierwotnego; N – występowanie przerzutów w regionalnych węzłach chłonnych; M – występowanie przerzutów odległych. Im szybciej zostanie wykryty nowotwór esicy, tym rokowania są lepsze.
Bezpośrednio z zaawansowaniem choroby związana jest obecność przerzutów. Najtrudniej wyleczyć nowotwór esicy dający przerzuty odległe, tzn. wychodzące poza obręb jamy brzusznej. Czynniki ryzyka związane z niekorzystnym rokowaniem obejmują m.in.: czas od rozpoznania nowotworu do pojawienia się zmian przerzutowych, liczbę, wielkość i rozsiew przerzutów.
Rozpoznanie i leczenie nowotworu esicy
Badaniami wykorzystywanymi w rozpoznaniu raka jelita grubego są przede wszystkim: kolonoskopia, rezonans magnetyczny (RM), tomografia komputerowa (TK), ultrasonografia endoskopowa, pozytonowa tomografia emisyjna (PET), markery nowotworowe i badanie histopatologiczne. Metoda leczenia zależy od ogólnego stanu chorego i zaawansowania choroby. Wykorzystuje się zabiegi operacyjne, radioterapię, chemioterapię i celowaną terapię biologiczną.
Bibliografia:
1. A. Deptała, M. Z. Wojtukiewicz, Rak jelita grubego, Termedia sp. z o.o., Warszawa 2018.
2. Z. Banaszkiewicz, K. Tojek, P. Jarmocik i wsp., Kliniczne objawy raka jelita grubego – badanie retrospektywne, [w:] „Współczesna Onkologia”, 2009, 13(1), s. 34–40.
3. D. J. Th. Wagener, The History of Oncology, Springer, Houten 2009.
4. A. Łacko, Rak jelita grubego, [w:] „Postępy Nauk Medycznych”, 2011, XXIV(2), s. 137-145.
5. M. A. Kawecki, P. Piasecki, Przerzuty raka jelita grubego do wątroby — gdzie są granice możliwości terapeutycznych?, [w:] „Oncology in Clinical Practice”, 2017, 13, s. 172–176.
