Błyski w oku to reakcja siatkówki na jej mechaniczne pobudzenie lub zachodzące w niej zmiany metaboliczne. Nietypowo aktywowane receptory światła generują impulsy nerwowe, które docierają do ośrodków wzrokowych mózgu, dając wrażenie światła.
Błyski w oku – przyczyny
Ze względu na przyczynę błyski w oku można podzielić na 3 grupy:
- fotopsje – wynikające z pociągania siatkówki, np. przez odłączające się ciało szkliste albo błony przedsiatkówkowe,
- teichopsje – towarzyszące bólom migrenowym wrażenia wzrokowe,
- fosfeny – rozbłyski pojawiające się przy szybkich ruchach gałki ocznej albo odczuwane w chwili, gdy gałka oczna jest uciskana z zewnątrz, np. palcem.
O ile fotopsje i teichopsje uznaje się za zjawisko patologiczne, to fosfeny mogą pojawiać się u osób zdrowych i (z wyjątkiem bardzo rzadkich przypadków, gdy są objawem choroby ośrodkowego układu nerwowego) nie powinny budzić niepokoju.
Związane z migreną błyski w oku przybierają kształt linii łamanych, przypominających zębate blanki murów obronnych. Z tego powodu nazywane są teichopsjami, czyli iluzjami fortyfikacyjnymi.
Podobne do fotopsji i fosfenów zjawiska (najczęściej o typie rozlanych, powolnych, czasem pulsujących rozbłysków) mogą być skutkiem niedokrwienia siatkówki. Przyczyną są wówczas najczęściej:
- ortostatyczne zaburzenia ciśnienia (zjawisko pojawia się po gwałtownej zmianie pozycji na stojącą),
- wstrząsy (np. hipowolemiczny, anafilaktyczny),
- niektóre zaburzenia rytmu serca lub inne schorzenia przebiegające z obniżeniem ciśnienia tętniczego krwi,
- niedokrwistość lub efekty obfitego krwawienia, wpływające na zdolność przenoszenia tlenu przez krew,
- chwilowa hiperwentylacja.
Błyski w oku pojawiają się niemal natychmiast po wystąpieniu jednej z opisanych przyczyn, ponieważ złożona z komórek nerwowych siatkówka jest bardzo wrażliwa na niedotlenienie. Nie mają one związku ze stymulacją siatkówki światłem, więc chory może obserwować błyski w oku również w ciemności, przy oczach zamkniętych.
Błyski w oku a nerwica
Błyski w oku mogą pojawiać się przebiegu niektórych chorób o podłożu psychicznym, głównie czynnościowym. Typowym przykładem jest nerwica w postaci wegetatywnej, gdzie problemom natury emocjonalnej towarzyszą objawy somatyczne: skoki ciśnienia tętniczego, zaburzenia pracy serca, oddychania, działania przewodu pokarmowego.
Fotopsje – przyczyny występowania
Fotopsje pojawiają się w oku w związku z drażnieniem siatkówki przez zachodzące w niej procesy chorobowe. Najczęstszą, związaną ze starzeniem się organizmu, przyczyną jest odłączenie tylne ciała szklistego. Ta galaretowata struktura o dużej lepkości wypełnia tylny segment oka. Z wiekiem zmniejsza się uwodnienie i objętość szklistki, a jej tylna powierzchnia zaczyna oddzielać się od siatkówki. Następujące stopniowo w dłuższym czasie rozdzielanie tych dwóch struktur powoduje pociąganie siatkówki, pobudzenie receptorów, ich depolaryzację i wytworzenie impulsów nerwowych, przenoszonych do ośrodków wzrokowych mózgu. Tam takie nieswoiste poburzenia są interpretowane jako rozbłyski.
Błyski w oku towarzyszące odłączaniu się ciała szklistego zwykle ustępują po zakończeniu tego procesu. Jednak często jest on dodatkowo komplikowany rozerwaniem siatkówki, prowadzącym do powstania otworu lub nawet odwarstwienia. Wywołuje to krótkotrwałe, intensywne fotopsje, a następnie nawet sektorowe zaniewidzenie. Jeśli do rozerwania siatkówki dojdzie w segmencie górno-skroniowym, to (ze względu na odwrócone rzutowanie obrazów) chory będzie zgłaszał błyski przed oczami w kąciku oka. Jeśli umiejscowienie procesu chorobowego będzie inne, to fotopsje w polu widzenia (a następnie utrata wzroku) pojawią się w okolicach odpowiadających temu miejscu.
Błyski w oku – diagnostyka i leczenie
Osoba, która zaobserwowała u siebie błyski w oku, powinna niezwłocznie zgłosić się do okulisty. Jest to szczególnie ważne, jeśli rozbłyskom towarzyszą nagły spadek ostrości wzroku albo problemy z obserwacją przedmiotów znajdujących się w określonej lokalizacji (np. z boku lub pod nogami).
Podstawą diagnostyki w przypadku błysków w oku jest badanie dna oka, wykonywane po rozszerzeniu źrenicy odpowiednimi kroplami. Lekarz korzysta z urządzenia nazywanego oftalmoskopem albo z zestawu specjalnych soczewek i lampy szczelinowej. Wyniki uzupełnia się w razie potrzeby ultrasonografią, poszerzonym badaniem plamki żółtej (np. za pomocą optycznej tomografii koherencyjnej – OCT). Jeśli przyczyną są fotopsje, w zależności od rozpoznanego stanu siatkówki okulista może zalecić dalszą regularną obserwację, leczenie laserem albo wykonanie zabiegu operacyjnego we wnętrzu gałki ocznej.
Zaburzenia widzenia, w tym rozbłyski, są nieodłączną częścią tzw. aury migrenowej, czyli zespołu objawów pojawiających się tuż przed napadowym bólem głowy. Jeśli błyski w oku związane są z migreną albo innymi zaburzeniami naczyniowymi, postępowanie musi się skupiać się na leczeniu choroby podstawowej.
