Dna moczanowa (podagra) charakteryzuje się wysokim stężeniem kwasu moczowego we krwi (ten stan nazywany jest hiperurykemią), co powoduje odkładanie się kryształków moczanu sodu w stawach oraz innych tkankach i narządach (np. w nerkach), czemu towarzyszą zwykle silne reakcje zapalne wywołujące ból oraz inne uciążliwe objawy. Choroba pojawia się najczęściej u mężczyzn po 40. roku życia oraz u kobiet w okresie menopauzy, co wiąże się ze zmianami hormonalnymi, zachodzącymi wówczas w organizmie.
Dna moczanowa obejmuje przede wszystkim staw śródstopno-paliczkowy dużego palca stopy. Pojawić się może też w obrębie stawu skokowego, kolanowego i nadgarstka. Objawia się zaczerwienieniem, tkliwym i gorącym obrzękiem towarzyszącym stanom zapalnym. Może występować także jako kamienie nerkowe, nefropatia moczanowa czy guzki dnawe.
Zobacz także: Leczenie dny moczanowej - domowe sposoby
Objawy dny moczanowej
Typowe objawy skazy moczanowej to:
- ciepło, niekiedy stan podgorączkowy w okolicach stawu,
- bolesność, obrzęk, zwiększona wrażliwość stawu,
- zaczerwieniona skóra wokół stawu,
- łuszczenie się i swędzenie skóry wokół stawu,
- ograniczona ruchliwość stawu.
Czynniki wywołujące dnę moczanową
Za zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi odpowiada zmniejszona wydajność pracy nerek, która może mieć rozmaitą etiologię. Czynniki dziedziczne wydają się odgrywać w tym przypadku istotną rolę. Zmagać się z nią mogą osoby chore na zespół Lescha-Nyhana, w przebiegu którego dochodzi do częściowego lub całkowitego niedoboru enzymu odpowiadającego za kontrolę poziomu kwasu moczowego. Artretyzm może być spowodowany silnym urazem lub niedawną operacją, zwłaszcza u osób, które były odwodnione. W grupie ryzyka zachorowania znajdują się chorujący na nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, zaburzenia gospodarki lipidowej i węglowodanowej, chorobę wieńcową. Do dny moczanowej predysponować mogą stosowane leki zwiększające stężenie kwasu moczowego, które zmniejszają ilość soli i wody w organizmie (np. leki moczopędne). Chorobę rozpoznaje się najczęściej u mężczyzn po 40 roku życia. Szczyt zachorowalności u kobiet występuje po 65 roku życia.
Leczenie dny moczanowej
Leczenie dny moczanowej zależy od postaci i zaawansowania schorzenia. Może ono występować jako choroba pierwotna (uwarunkowana genetycznie), u podłoża której leżą zaburzenia metaboliczne powodujące zwiększone wytwarzanie kwasu moczowego lub jego zmniejszone wydalanie przez nerki oraz jako schorzenie wtórne, np. u chorych na cukrzycę typu 2, przewlekłą niewydolność nerek czy białaczkę. Bardzo często jest również konsekwencją nadwagi, diety obfitującej w puryny (tego typu związki gromadzą się m.in. w wieprzowinie, tłustych rybach, grochu, fasoli, soczewicy czy szpinaku), palenia papierosów, nadużywania alkoholu i długotrwałego stosowania niektórych leków (np. środków moczopędnych).
Podagra początkowo nie daje żadnych dolegliwości, a można ją zdiagnozować tylko na podstawie badań laboratoryjnych, gdy poziom kwasu moczowego we krwi znacznie przekracza normę. Objawy dny moczanowej pojawiają się niekiedy dopiero po kilku lub nawet kilkunastu latach. Jest to zwykle silny ból jednego lub wielu stawów (zazwyczaj palucha), często nocny, nasilający się i trudny do zniesienia. Bez prawidłowego leczenia dny moczanowej może dojść do przewlekłych stanów zapalnych, prowadzących do trwałego zniekształcenia stawów i ograniczenia ich ruchomości. Pojawiają się wtedy również tzw. guzki dnawe, czyli złogi kryształków soli moczanowych zlokalizowane na pięcie, paluchu, łokciu bądź małżowinie usznej.
Leczenie dny moczanowej jest konieczne, by złagodzić dolegliwości i ograniczyć ryzyko wystąpienia powikłań. Stosuje się leki obniżające stężenie kwasu moczowego we krwi i przyspieszające jego wydalanie. W okresie ostrych ataków podagry konieczne może okazać się przyjmowanie niesterydowych środków przeciwzapalnych.
Dna moczanowa – leczenie ziołami
Leczenie dny moczanowej ziołami było stosowane już przed wiekami – np. Hipokrates zalecał przy ostrych atakach podagry zimowit jesienny. Dziś pozyskiwany z tej rośliny alkaloid – kolchicyna – stanowi środek powszechnie wykorzystywany do uśmierzenia silnych dolegliwości bólowych, które często zdarzają się w przebiegu dny moczanowej.
Chorym zaleca się również stosowanie innych produktów roślinnych, np.:
- liści brzozy – odkwaszają organizm, regulują przemianę materii, działają przeciwartretycznie i odtruwająco, zapobiegają rozwojowi kamicy nerkowej;
- skrzypu polnego – działa moczopędnie, odtruwająco, pobudza przemianę materii;
- czarciego pazura (hakorośli rozesłanej) – działa przeciwzapalnie i przeciwbólowo, poprawia trawienie białka;
- arcydzięglu lekarskiego – pomaga w zaburzeniach przemiany materii i kamicy moczowej, można go wykorzystywać zewnętrznie do nacierania bolących stawów;
- pokrzywy – odtruwa organizm, wykazuje właściwości przeciwobrzękowe;
- arniki górskiej – działa moczopędnie, reguluje przemianę materii, uśmierza bóle stawów.
Leczenie dny moczanowej ziołami powinno być jednak uzupełnieniem farmakoterapii i należy je konsultować z lekarzem.
Dna moczanowa – leczenie domowe
Leczenie domowe w dnie moczanowej także powinno być uzupełnieniem farmakoterapii zaleconej przez lekarza. Bardzo ważna jest zmiana stylu życia, np. zrzucenie zbędnych kilogramów, co pozwala ograniczyć nawroty choroby. Wykluczone są jednak głodówki.
Elastyczność i ruchomość w stawach pomaga utrzymać regularna aktywność fizyczna, warto jednak pamiętać, by jednocześnie nie obciążać stawów, w których stwierdzono stan zapalny. Należy też utrzymywać odpowiednią ciepłotę ciała i unikać wychładzania organizmu. Bardzo ważne jest także noszenie wygodnego obuwia, które zapobiega urazom, zwłaszcza dużego palca u nogi, najbardziej podatnego na podagrę.
Dieta przy dnie moczanowej
Dolegliwości dny moczanowej zwykle można zmniejszyć za sprawą modyfikacji stylu życia i zmiany sposobu odżywiania. Zaleca się stosowanie diety niskokalorycznej, zwłaszcza przez osoby otyłe. Dobre efekty przynosi dieta wegetariańska wzbogacona o jaja i nabiał. Wśród generalnych zasad dietetycznych należy zwrócić uwagę na regularność spożywanych posiłków i ich ilość. Zaleca się posilanie się 4-5 razy dziennie w odstępach 2-3 godzin. Ważne jest, aby zachować odpowiedni margines czasowy między spożyciem kolacji a pójściem spać. Ostatni posiłek trzeba zjeść około 4 godziny przed snem, co zapobiegnie gromadzeniu się kwasu moczowego w nocy. Duże znaczenie ma sposób przyrządzania potraw. Dania powinny być łagodne w smaku, pozbawione nadmiernych przypraw, chude, duszone na wodzie, gotowane na parze, a nie smażone na tłuszczu czy pieczone. W menu powinny dominować produkty, z których powstaje mniej niż 50 mg kwasu moczowego. Wystrzegać się należy diety bogatej w puryny, bo kwas moczowy jest produktem końcowym przemiany związków purynowych. Zrezygnować trzeba z diety zawierającej dużo tłuszczów, które wzmagają wchłanianie zwrotne moczanów i nasilają objawy choroby.
Zobacz także: Dna moczanowa – leczenie ziołami i domowe, dieta w dnie moczanowej
Dna moczanowa - czego nie jeść
Nieodpowiednia dieta odpowiada za blisko 12% zachorowań na dnę moczanową. W przebiegu choroby należy ograniczyć ilość spożywanego alkoholu (zwłaszcza piwa, z powodu zawartości drożdży piwnych), owoców morza, wędzonych szprotek, suszonych grzybów, śledzi, sardynek, makreli, flądry, lina, parówek, dyni, kapusty czerwonej i włoskiej, bananów, melonów, słodzonych fruktozą napojów, mięsa wołowego, wieprzowego, dziczyzny, podrobów, bekonu, kaszanki i tłustych sosów. Całkowicie z diety należy usunąć sandacza, dorsza, łososia, solę, karpia, pstrąga, szczupaka, golonkę i konserwy. Zakazane są brokuły, brukselka, boczniaki, kalafior, kukurydza, por, szpinak, papryka, pieczarki, prawdziwki oraz rabarbar. Należy unikać wywarów mięsnych i na bazie kości.
Zdaniem niektórych specjalistów produktami, które mogą przyczynić się do rozwoju artretyzmu, są warzywa bogate w purynę, jak groch, fasola, szpinak, soczewica, płatki owsiane, otręby pszenne i kiełki pszenicy.
Dna moczanowa - co jeść
Produktami, które zmniejszają prawdopodobieństwo rozwoju dny moczanowej, są: nabiał, większość zielonych warzyw, pomidory, owoce, pokarm bogaty w witaminę C. Dowiedziono, że dzienne spożycie 1500 mg witaminy C zmniejsza ryzyko zachorowania na dnę moczanową o 45%. Wśród produktów mlecznych zmniejszających ryzyko wystąpienia dny moczanowej wymienia się mleko niskotłuszczowe lub beztłuszczowe oraz jogurty o niskiej zawartości tłuszczu.
Zobacz także: Jakie efekty daje leczenie dny moczanowej sokiem z cytryny? Na czym polega kuracja cytrynowa?
Zupy i sosy przygotowywać należy wyłącznie na wywarach warzywnych. W jadłospisie powinny znaleźć się: ryż, makaron i pieczywo (najlepiej żytnie i razowe). Chorzy na skazę moczanową mogą z umiarem jeść masło, maślankę, sery i jaja oraz niewielkie ilości mortadeli, salami i gotowanej szynki. Wskazane są czerwone buraki, chrzan, cebula, kapusta biała i pekińska, cukinia i marchew. Nie powinno zabraknąć w diecie rzodkiewki, ziemniaków, sałaty, ananasa, czereśni, agrestu, brzoskwini, wiśni, gruszki, kiwi, malin i porzeczki. Dozwolone są ziarna sezamu i słonecznika, orzechy laskowe, włoskie, ziemne, dżemy, marmolady i konfitury.
W dnie moczanowej ogromne znaczenie ma nawadnianie organizmu. Chory powinien spożywać co najmniej 2 l płynów dziennie. Odpowiednie nawodnienie będzie sprzyjało wydalaniu kwasu moczowego i zapobiegnie powstawaniu kamieni nerkowych. Wskazane są: woda mineralna alkaliczna, herbaty owocowe, herbaty ziołowe, kawa zbożowa, koktajle mleczno-owocowe i warzywno-owocowe. Alkalizowana woda zjonizowana przywraca równowagę kwasowo-zasadową oraz wspiera naturalny system buforowy organizmu i rozrzedza mocz.
