Prawidłowa higiena jamy ustnej wymaga szczotkowania 2–3 razy dziennie zębów i języka. Należy używać do tego celu odpowiednio dobranej szczoteczki i pasty. Niezwykle istotną czynnością jest także oczyszczanie przestrzeni międzyzębowych. Po zakończonym myciu jamę ustną warto wypłukać płynem antybakteryjnym. Aby utrzymać uzębienie w dobrym stanie, należy także regularnie usuwać u stomatologa kamień nazębny oraz likwidować ubytki próchnicowe.
Podstawowe środki do higieny jamy ustnej – szczoteczka i pasta do zębów
Podstawę codziennej higieny jamy ustnej stanowi szczotkowanie zębów. Dobór odpowiedniej szczoteczki warto skonsultować ze stomatologiem, gdyż zależy on od stanu uzębienia. Jeśli jednak nie istnieją żadne szczególne wskazania (np. nadwrażliwość zębów, przy której zaleca się szczoteczkę o miękkim włosiu), należy korzystać ze szczoteczki o średniej twardości i długości części pracującej obejmującej nie więcej niż 3 zęby jednocześnie (2,5–3 cm dla dorosłych, 2–2,5 cm dla starszych dzieci, 7,5–11 mm dla najmłodszych). Istotny jest także kształt rękojeści. Przy jej wyborze trzeba kierować się względami ergonomii – powinno się trzymać ją w dłoni wygodnie, stabilnie, główka powinna pozwolić na dotarcie bez trudu do najdalszych zębów. Szczoteczkę należy dokładnie wypłukać po każdym umyciu. Wymienia się ją raz na 2–3 miesiące oraz po każdej infekcji górnych dróg oddechowych.
Najważniejszy produkt do higieny jamy ustnej to pasta do zębów. Wśród szerokiej oferty rynkowej znakomitą większość stanowią pasty zawierające fluor – właśnie takie należy wybierać, by zapobiec rozwojowi próchnicy. Produkt dla dorosłych powinien zawierać fluor w stężeniu 1000–1400 ppm, a dla dzieci – 500–600 ppm (ze względu na ryzyko połknięcia pasty i przedawkowania fluoru). Pasta powinna przeciwdziałać odkładaniu się złogów nazębnych, w związku z czym musi zawierać środki ścierne i polerujące. Nie należy nadużywać wyrobów o działaniu wybielającym, ponieważ – przy stosunkowo niewielkiej skuteczności – często mają niekorzystny wpływ na szkliwo. Osoby z różnego rodzaju dolegliwościami, np. nadwrażliwością zębów czy dziąsłami skłonnymi do krwawień, mogą korzystać z past do zębów o specjalnym składzie – z dodatkiem ziół o działaniu przeciwzapalnym, wapnia odbudowującego szkliwo itp.
Jak dbać o higienę jamy ustnej? Nitkowanie i szczotkowanie
Przed myciem zębów (z wyjątkiem porannego) należy oczyścić przestrzenie międzyzębowe z resztek pokarmowych, czego nie można zrobić w dostatecznym stopniu szczoteczką. Do tego celu najlepiej nadaje się nić dentystyczna. Trzeba przygotować jej około pół metra. Napiąwszy kilkucentymetrowy odcinek między palcami dwóch dłoni, wsuwa się go między dwa zęby (można zawinąć go wokół zęba na kształt litery C), a następnie łagodnymi ruchami góra-dół oczyszcza niedostępne dla szczoteczki powierzchnie. Tę samą czynność należy powtórzyć w każdej szczelinie między zębami, każdorazowo używając świeżego odcinka nici. Jeśli nitkowanie sprawia problem, można do czyszczenia przestrzeni międzyzębowych wykorzystać wykałaczki.
Zęby należy myć co najmniej 2 razy dziennie – rano i wieczorem – choć ideałem byłoby czyszczenie ich po każdym posiłku. Nie od razu jednak, lecz po półgodzinie, by nie wcierać w szkliwo obecnych w jamie ustnej kwasów, które mogą je uszkodzić. Szczotkowanie powinno trwać około 2 minut. Jego najbardziej korzystną metodą jest stosowanie ruchów wymiatających – od dziąsła do korony (kierunek odwrotny powoduje wciskanie resztek pokarmowych pomiędzy ząb a dziąsło, co może prowadzić do stanów zapalnych).
Szczoteczkę przykłada się do powierzchni zębów pod kątem 45° i wykonuje po 4–6 takich ruchów na każde 2–3 zęby po obu ich stronach (policzkowej i wewnętrznej). Na koniec szczotkuje się powierzchnie żujące zębów (ruchami przód-tył). Osoby, które mają problem z opanowaniem tej techniki, brak im motywacji czy cierpliwości do jej stosowania, mogą korzystać ze szczoteczki elektrycznej, którą wystarczy przykładać do kolejnych powierzchni zębowych. Higiena jamy ustnej u dzieci wymaga kontroli rodziców. Najmłodsi nie tylko muszą dobrze opanować technikę szczotkowania. Opiekunowie powinni kontrolować, czy dziecko starannie płucze usta i wypluwa pastę. Jej połknięcie (co zdarza się często w przypadku smakowych past dla maluchów) może spowodować przedawkowanie fluoru, równie niebezpieczne dla zdrowia, jak jego niedobór.
Ważna zasada higieny jamy ustnej – mycie języka
Na powierzchni języka gromadzą się bakterie, które odpowiedzialne są za powstawanie próchnicy, stanów zapalnych dziąseł, a także nieprzyjemnego zapachu z ust. Dlatego elementem higieny jamy ustnej powinno być także mycie języka. Można użyć do tego celu specjalnego urządzenia (tzw. zamiatacza języka) lub skorzystać ze chropowatej powierzchni czyszczącej na główce szczoteczki do zębów (po odwrotnej stronie niż włosie). W ostateczności język można także wyszorować tak samo jak zęby, ale po wypłukaniu szczoteczki i nałożeniu na nią niewielkiej ilości świeżej pasty.
Płyn do higieny jamy ustnej
Po oczyszczeniu zębów i języka jamę ustną należy wypłukać płynem o właściwościach antyseptycznych. Niszczy on obecne w niej mikroorganizmy, zapobiega powstawaniu stanów zapalnych, płytki nazębnej, a także pozwala na dłużej zachować świeży oddech.
Przed użyciem płynu trzeba zapoznać się z zaleceniami producenta – niektóre produkty wymagają rozcieńczenia czy dawkowania w odpowiedniej ilości. Poza płynami antyseptycznymi do utrzymania prawidłowej higieny jamy ustnej wykorzystać można płukanki ziołowe czy solanki.
