Iniekcja, czyli potocznie zastrzyk, może zostać wykonana domięśniowo, podskórnie, śródskórnie czy dożylnie. Wszystko zależy od rodzaju podawanego leku. Iniekcja domięśniowa stanowi częstą alternatywę dla podania doustnego leku, by pominąć krążenie wątrobowe i przyspieszyć wchłanianie, a tym samym działanie leku na organizm. Bardzo ważna jest odpowiednia technika wykonywania iniekcji, ponieważ jak każdy zabieg wiąże się ona z różnymi powikłaniami.
Miejsce wykonania iniekcji domięśniowej
Większość osób kojarzy iniekcje domięśniowe z zastrzykami wykonywanymi w pośladki. Nie jest to jedyne możliwe miejsce do wstrzyknięć, choć często najlepsze, szczególnie jeśli kończyny danej osoby są bardzo szczupłe, z niewielką ilością tkanki mięśniowej. Aby wykonać choremu iniekcję domięśniową w pośladek, najlepiej, by położył się on na boku lub na plecach, z nogami lekko ugiętymi w kolanach. Oczywiście są osoby, dla których odpowiednia pozycja leżąca będzie znacznym dyskomfortem, więc wtedy można wykonać zastrzyk osobie stojącej. Pozycja leżąca jednak jest bezpieczniejsza pod takim względem, że biodra są choć minimalnie unieruchomione. Następnie należy wyznaczyć miejsce wkłucia.
Można podzielić pośladek na kwadranty i wykonać iniekcję w górnym zewnętrznych kwadrancie, jednak ze względu na różnice anatomiczne nie jest to zalecana metoda. Należy przyłożyć opuszkę palca wskazującego na przednim kolcu biodrowym górnym, rozsunąć palce ręki, jak najdalej przesuwając palec środkowy bez odrywania palca wskazującego. Kłąb dłoni powinien spocząć na krętarzu większym kości udowej, a miejsc wkłucia to 1/3 dolna trójkąta utworzonego przez palce wskazujący i środkowy.
Alternatywne miejsce dla pośladka stanowi ramię. Iniekcję domięśniową wykonuje się w boczną część mięśnia naramiennego. Jednak jest to miejsce wiążące się z dużo większym ryzykiem powikłań związanych z nakłuciem naczynia czy nerwu. Tym samym najrzadziej jest ono wykorzystywane. Kolejnym możliwym miejscem do wykonania iniekcji domięśniowej jest udo. Można mieć wtedy dowolną pozycję, jednak ważne jest, by kończyna dolna była stabilnie podparta. Jedną rękę umieszcza się na krętarzu większym kości udowej, drugą na kolanie i kieruje się kciuki ku sobie. Punkt wykonania iniekcji domięśniowej to połowa odległości między kciukami na bocznej powierzchni uda.
Technika wykonania iniekcji domięśniowej
Do wykonania iniekcji domięśniowej konieczne są jednorazowe rękawiczki, gaziki, strzykawka, igła o długości około 70 mm i średnicy 0,8–0,9 oraz środek odkażający. Powinno się dysponować dwoma igłami – jedną do nabierania leku, a drugą do wstrzyknięcia domięśniowego.
Przede wszystkim konieczne jest oczyszczenie miejsca wkłucia i wykonanie iniekcji prostopadle do powierzchni skóry. Wkłucie powinno zostać wykonane na tyle głęboko, by koniec igły opierał się o mięsień. Jeśli osoba jest szczupła, można natrafić na kość, tym samym należy wycofać igłę o 1 cm. Przed podaniem leku konieczne jest sprawdzenie, czy nie nakłuto naczynia krwionośnego, by nieopatrznie nie wprowadzić do niego leku. W tym celu pociąga się za tłok strzykawki i aspiruje lekko to, co znajduje się na końcu igły. Jeśli igła nie znajduje się w świetle naczynia krwionośnego, nie uda się nic zaaspirować. Jeśli jednak niechcący natrafi się na naczynie krwionośne i zaaspiruje do strzykawki krew, koniecznie należy wycofać igłę, wymienić igłę i strzykawkę, tym samym biorąc nową porcję leku. W przypadku prawidłowego wkłucia, należy jedną ręką unieruchomić igłę i powoli wstrzyknąć lek. Igłę należy wyciągnąć po całkowitym podaniu leku, tą samą drogą, jaką została wprowadzona, czyli również prostopadle do skóry. Miejsce wkłucia należy zabezpieczyć jałowym gazikiem.
Przeciwwskazania do wykonywania iniekcji domięśniowych
Stany związane z zaburzeniami krzepnięcia są przeciwwskazaniem do iniekcji domięśniowych. Jest to przeciwwskazanie względne, podobnie jak choroby mięśni i dializoterapia (w tym przypadku nie tyle jest to przeciwwskazanie, a raczej należy unikać iniekcji domięśniowych u chorych dializowanych). Przeciwwskazania bezwzględne to przede wszystkim brak zgody pacjenta, obrzęk i zmiany zapalne w miejscu planowanej iniekcji, a także wstrząs i centralizacja krążenia (wyjątek stanowi podanie adrenaliny we wstrząsie anafilaktycznym).
Powikłania iniekcji domięśniowych
Nieprzestrzeganie odpowiednich zasad aseptyki grozi powstaniem ropni i powikłań infekcyjnych. Często pojawia się ból w miejscu wstrzyknięcia leku, zdarza się, że po wkłuciu pojawia się niewielki krwiak. Rzadziej dochodzi do uszkodzenia nerwu, np. kulszowego, co skutkuje przejściowym, odwracalnym zaburzeniem czucia. Powikłaniem po iniekcjach domięśniowych sterydów może być jałowa martwica kości. Niezmiernie rzadko dochodzi do sytuacji złamania się igły podczas iniekcji. Należy również pamiętać o wszelkich powikłaniach wynikających nie tyle z samego zabiegu iniekcji domięśniowej, co po prostu ze swoistych działań niepożądanych wstrzykiwanego leku, np. reakcji alergicznych.
