Hormony tropowe dzieli się na dwie grupy: polipeptydy i glikoproteiny. Do pierwszej z nich zalicza się hormon wzrostu, prolaktynę oraz kortykotropinę, do drugiej z kolei gonadotropiny, czyli: folitropinę, lutropinę i tyreotropinę. Za co dokładnie są odpowiedzialne poszczególne z nich?
Hormony tropowe przysadki mózgowej
Przysadka mózgowa jest centralnym gruczołem wydzielania wewnętrznego. Kształtem przypomina fasolę o wadze około 0,6 kilograma. U kobiet jest znamiennie większa niż u mężczyzn. Umiejscowiona w siodle tureckim znajdującym się w zagłębieniu kości klinowej jest zbudowana z dwóch płatów: przedniego i tylnego. To właśnie przedni płat jest odpowiedzialny za wytwarzanie hormonów tropowych. Ich rolą jest sterowanie czynnością obwodową gruczołów dokrewnych.
Hormony przedniego płata przysadki mózgowej dzielą się na dwa rodzaje: polipeptydy, takie jak: hormon wzrostu, prolaktyna i kortykotropina, oraz glikoproteiny: folitropina, lutropina, gonadotropina kosmówkowa i tyreotropina.
Zobaczcie, kiedy suplementacja progesteronem jest konieczna:
Hormon wzrostu
Hormon wzrostu, inaczej somatotropina lub growth hormone (GH), to jeden z polipeptydów wydzielanych przez przysadkę. Jego wytwarzanie jest regulowane pracą dwóch przeciwstawnych sobie neurohormonów: somatoliberyny i somatostatyny oraz ghreliny. Na produkcję GH wpływa wiele czynników, ale jednym z podstawowych jest glikemia, która może hamować wydzielanie (w przypadku hiperglikemii) lub je nasilać (przy hipoglikemii). W organizmie człowieka hormon wzrostu może działać pośrednio lub bezpośrednio.
Oddziaływanie pośrednie określa się mianem anabolicznego. Polega ono na wytwarzaniu w tkankach somatomedyny C, która jest odpowiedzialna za grubość i długość kości, ale tylko u dzieci i młodzieży. Działanie bezpośrednie jest nazywane metabolicznym, ponieważ podczas jego trwania dochodzi do wzmożenia procesu lipolizy w tkance tłuszczowej. W efekcie uwalniają się wolne kwasy tłuszczowe, zmniejsza się zużycie glukozy i wzrasta glikemia. Długotrwały nadmiar hormonu wzrostu może spowodować cukrzycę.
Prolaktyna
Jest hormonem tropowym polipeptydowym wytwarzanym przez komórki laktotropowe w przednim płacie przysadki. Liczy sobie aż 198 reszt aminokwasowych. Pobudzenie jej wytwarzania zależy od pracy neurohormonów podwzgórzowych, takich jak tyreoglobulina i wazoaktywny peptyd jelitowy. Hamowana przez dopaminę ma wpływ na czynność ciałka żółtego w organizmie kobiety, na gonady męskie i warstwę siateczkową kory nadnerczy. Jest też odpowiedzialna za laktację i stymulację układu odpornościowego. Nadmiar prolaktyny hamuje wydzielanie gonadotropin.
Kortykotropina, czy hormon tropowy ACTH
Kortykotropina jako hormon tropowy wpływa pobudzająco na korę nadnerczy, lecz głównie na warstwę pasmowatą, odpowiedzialną za wytwarzanie kortyzolu. Sama w sobie jest pobudzana przez dwa współdziałające ze sobą neurohormony: kortykoliberynę oraz wazopresynę. Pochodzi również z większej cząsteczki prekursorowej nazywanej proopiomelanokortyną (POMC). Jest peptydem zbudowanym z 39 reszt aminokwasowych.
Hormony glikoproteinowe
Do grupy hormonów glikoproteinowych zalicza się cztery hormony. Ich cechą charakterystyczną jest obecność w budowie podjednostki alfa o identycznej strukturze oraz podjednostki beta, której budowa jest swoista dla każdej z glikoprotein.
Tyreotropina to hormon, którego zadaniem jest pobudzenie tarczycy do działania. Jej uwalnianie jest zależne od tyreoglobuliny, somatotropiny i dopaminy. Regulowana przez podwzgórze i stężenie hormonów tarczycowych jest zbudowana z dwóch podjednostek, podobnie jak inne hormony z tej grupy.
Glikoproteinami są też gonadotropiny – folitropina i lutropina, wydzielane przez przedni płat przysadki, oraz gonadotropina kosmówkowa (HCG), wytwarzana przez kosmówkę w okresie ciąży.
Folitropina to hormon pobudzający kobiece jajniki do produkcji pęcherzyków. Ma też swój udział w przekształcaniu androgenów w estrogen. U mężczyzn jest obecna w kanalikach nasiennych jąder. Nasila ekspresję białka odpowiedzialnego za produkcję plemników. Lutropina z kolei pobudza syntezę androgenów, co jest niezbędne do ich przemiany w hormony androgenowe. U kobiet jest odpowiedzialna za owulację, a u mężczyzn za produkcję testosteronu.
Gonadotropina kosmówkowa, inaczej human chorionic gonadotropin (HCG), to hormon tropowy wydzielany przez zapłodnioną komórkę jajową w okresie ciąży. Jej obecność pobudza ciałko żółte do działania, czego efektem jest zwiększenie stężenia progesteronu we krwi i tym samym możliwość donoszenia ciąży bez powikłań.
Bibliografia:
1. A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne, T. I, Medycyna Praktyczna, Kraków 2005, s. 1003.
2. M. Pawlikowski, Zaburzenia hormonalne, wyd. I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003, s. 23–25.
