Histoplazmoza (nazywana też chorobą Darlinga) to schorzenie infekcyjne spowodowane przez grzyby z rodziny drożdżaków, związane zwykle z zajęciem płuc. Uogólniony, ciężki przebieg choroby spotyka się najczęściej u osób z upośledzeniem odporności.
Histoplazmoza – przyczyny
Przyczyną histoplazmozy jest zakażenie grzybem Histoplasma capsulatum z rodziny drożdżaków. Rozwija się on w bogatej w resztki organiczne glebie oraz w miejscach, gdzie gromadzą się odchody ptaków lub nietoperzy. Znajdujące się w wysychającym podłożu zarodniki grzyba unoszą się w powietrzu w postaci pyłu lub tworzą z odparowującą z gleby wodą aerozol. Dzięki temu mogą być rozsiewane na większą odległość.
Bezpośrednim mechanizmem zakażenia jest kontakt z taką zawiesiną i jej wnikanie do dróg oddechowych. Dlatego szczególnie narażone na zakażenie są osoby pracujące w kurnikach, ogrodach zoologicznych, przebywające na terenach podmokłych zasiedlonych przez duże ilości ptaków (np. stada kormoranów). Dużej ekspozycji na zarodniki należy też spodziewać się w jaskiniach, kanałach i podziemiach, w których przebywają nietoperze.
Podstawową drogą zakażenia jest droga wziewna – zarodniki podczas wdechu przenikają głęboko do dróg oddechowych, dostając się aż do płuc. Tam, korzystając z przyjaznych warunków (ciepłe, wilgotne, bogate w substancje odżywcze środowisko), rozwijają się i powodują chorobę.
Zobacz film i dowiedz się jak działa układ oddechowy:
Histoplazmoza – objawy
Histoplazmoza w większości przypadków przebiega w postaci ostrej. Część zachorowań jest całkowicie bezobjawowa i kończy się po 3-4 tygodniach, pozostawiając częściową odporność na kolejne zakażenia.
Najczęstszą postacią manifestującą się klinicznie jest ostra postać płucna. Powoduje ona objawy zbliżone do grypy lub lekko przebiegającego zapalenia płuc. Chory skarży się na podwyższoną temperaturę, przejściowe dreszcze, osłabienie i bóle w klatce piersiowej, obserwowane zwykle podczas wdechu lub przy odkasływaniu. Pojawiający się w przebiegu choroby kaszel może być dość uporczywy i męczący. Początkowo ma charakter suchy, a następnie pojawia się niewielka ilość wydzieliny, która ma charakter ropny.
Ostre postacie choroby przemijają zwykle bez pozostawiania trwałych następstw. Chory odzyskuje zdrowie, a w przypadku kolejnych infekcji H. capsulatum wytworzona wcześniej odporność powoduje, że objawy nie występują wcale lub mają mniejsze natężenie niż przy pierwszym zachorowaniu.
Histoplazmoza – postać przewlekła i uogólniona
Histoplazmoza w ostrej postaci płucnej (bezobjawowa lub objawowa) może przechodzić w formę przewlekłą. Jej obraz kliniczny jest raczej skąpo objawowy. Pojawianie się i wzrost natężenia niektórych symptomów mogą być rozciągnięte na miesiące i lata. Choroba swym przebiegiem przypomina gruźlicę: chory traci wagę, jest osłabiony, apatyczny, pojawia się u niego przewlekły kaszel z odkrztuszaniem niewielkich ilości wydzieliny, w której mogą znajdować się ślady krwi. Wysiłkowi towarzyszy często duszność, nasilenie kaszlu albo związane z ruchami oddechowymi bóle w klatce piersiowej. Stan chorego stopniowo pogarsza się.
Symptomy histoplazmozy mogą uogólniać się w sytuacji, gdy siły obronne organizmu są zbyt słabe, by zapobiegać rozprzestrzenianiu się zarodników grzyba z krwią i osiedlaniu się go w innych narządach. Powstające w związku z tym objawy obejmują:
- powiększenie i upośledzenie funkcji wątroby i śledziony,
- zaburzenia pracy nerek,
- powiększenie obwodowych węzłów chłonnych,
- zmiany skórne o typie przewlekłego rumienia guzowatego lub wielopostaciowego, przechodzące w trudno gojące się owrzodzenia,
- zaburzenia czynności szpiku (objawiające się przede wszystkim niedokrwistością),
- zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych.
Ponieważ uogólnianie się histoplazmozy jest zwykle spowodowane obniżeniem odporności organizmu chorego, w przypadkach o nieznanej przyczynie diagnostykę powinno się rozszerzyć w tym właśnie kierunku. Powodem jest najczęściej:
- spadek odporności w przebiegu nierozpoznanej choroby nowotworowej albo innych przewlekłych infekcji,
- stosowanie immunosupresji (np. u chorych po przeszczepach),
- leczenie cytostatyczne – m.in. w chorobie nowotworowej,
- długotrwałe leczenie kortykosteroidami,
- zespoły upośledzenia odporności – np. AIDS.
Zakażenia tego typu spotyka się również u noworodków i niemowląt, których mechanizmy odpornościowe nie są jeszcze dostatecznie rozwinięte.
Jak rozpoznać rodzaj infekcji? Dowiesz się tego z filmu:
Leczenie i rokowanie w przypadku histoplazmozy
Ostre postacie histoplazmozy ulegają zwykle samowyleczeniu, gdy organizm wytworzy immunologiczne mechanizmy odpowiedzi na obecność H. Capsulatum. Przebiegają zupełnie bezobjawowo albo choroba pozostaje nierozpoznana ze względu na niespecyficzne, ustępujące dość szybko objawy.
W przypadku postaci przewlekłych i uogólnionych niezbędne jest szybkie wdrożenie specyficznego przeciwgrzybiczego leczenia. Ponieważ stosowane leki nie są obojętne dla zdrowia, rozpoznanie potwierdza się przy pomocy badań mikrobiologicznych (hodowla grzyba na odpowiednim podłożu) albo metodami immunochemicznymi, identyfikującymi charakterystyczne dla H. capsulatum antygeny.
W związku z budową grzyba i jego zarodników dostęp leków do nich jest bardzo utrudniony, tym bardziej, że H. capsulatum „ukrywa się” wewnątrz komórek gospodarza. Dodatkowo przemiany i rozwój grzyba są bardzo powolne, co powoduje, że czas niezbędnej farmakoterapii wydłuża się do kilkunastu miesięcy, niejednokrotnie przekraczając rok.
Wczesne podjęcie leczenia zwiększa szanse chorego na wyzdrowienie i uniknięcie ciężkich powikłań, a nawet śmierci (nieleczona choroba w przypadku postaci uogólnionej prowadzi do zgonu w 80% zachorowań). Prawidłowo wdrożone postępowanie pozwala w większości przypadków na całkowite wyleczenie, a w ciężkich uogólnionych przypadkach przebiegających ze znacznym osłabieniem odporności chorego – na zmniejszenie śmiertelności do kilkunastu procent zachorowań.
