Gronkowce są patogenami bakteryjnymi człowieka, odpowiedzialnymi za liczne choroby skóry, błon śluzowych. Znanych jest około 32 gatunków gronkowców, jednak tylko połowa z nich, czyli około 16, jest izolowana w przypadku zakażeń u dzieci i dorosłych. Do najczęstszych zakażeń gronkowcowych dochodzi na skutek zakażenia Staphylococcus aureus, Staphylococcus epidermidis, Staphylococcus haemolyticus i Staphylococcus saprophyticus. W celach diagnostycznych, gronkowce dzieli się (pod względem zdolności do wytwarzania enzymu o nazwie koagulaza) na koagulazoujemne i koagulazododatnie. Najbardziej patogennym gronkowcem dla człowieka koagulazododatnim jest Staphylococcus aureus, czyli gronkowiec złocisty. Najczęściej bytuje w przedsionku nosa, okolicach odbytu i na skórze, szczególnie na linii włosów.
Zakażenie gronkowcem u dziecka
Zakażenie gronkowcowe u dzieci może być bardzo niebezpieczne. Gronkowce poza charakteryzującymi je czynnikami zjadliwości mają mechanizmy czyniące je opornymi na wiele antybiotyków. Dotyczy to szczególnie gronkowca złocistego. Wytwarza on liczne toksyny i enzymy ułatwiające mu przemieszczanie się w organizmie, uszkadzające po drodze wiele tkanek. Najbardziej niebezpieczne u dzieci są toksyny będące tzw. superantygenami. Są to toksyny odpowiedzialne za wystąpienie wstrząsu toksycznego. Zakażenia gronkowcami koagulazododatnimi są najczęściej zakażeniami szpitalnymi, szerzącymi się u osób z upośledzeniem odporności. Coraz częściej w szpitalach odnotowuje się jednak ogniska zakażeń gronkowcami koagulazoujemnymi, a mechanizmy zakaźności i czynniki zjadliwości tych patogenów atakują już nie tylko dzieci z obniżoną odpornością.
Przyczyny zakażeń gronkowcami u dzieci
Wiele gatunków gronkowca może zasiedlać skórę dziecka, nie wywołując objawów. Są to jedne z drobnoustrojów będących naturalną florą skóry człowieka. W stanach pełnego zdrowia nie wywołują objawów chorobowych. Czasami jednak gronkowiec staje się chorobotwórczy.
Zakażenia gronkowcowe u dzieci to jedna z chorób tzw. brudnych rąk. Oznacza to, że gronkowiec jest przenoszony na pacjenta za pośrednictwem rąk m.in. przez personel medyczny, nieprzestrzegający zasad higieny szpitalnej. Główne czynniki ryzyka zakażeń gronkowcowych obejmują długotrwałą antybiotykoterapię, wenflony i inne cewniki naczyniowe. Czynnikiem ryzyka jest też zabieg operacyjny i ryzyko zakażenia rany pooperacyjnej. Duże ryzyko zakażeń istnieje również w przypadku ran oparzeniowych. Rezerwuar gronkowca stanowi drugi, często zdrowy, człowiek. Najczęściej jest to osoba z personelu medycznego. Zdarza się jednak, że w przypadku gronkowcowych zapaleń płuc droga kropelkowa jest jedną z dróg transmisji. Największe ryzyko zakażeń w szpitalach dziecięcych istnieje na oddziałach neonatologii, intensywnej terapii i chirurgii. Najczęstszymi miejscami infekcji w przypadku małych dzieci, a w szczególności noworodków, są skóra, spojówki, jama ustna, kikut pępowiny.
Objawy zakażeń gronkowcami u dzieci
Trudno jednoznacznie określić objawy wywołane przez ten drobnoustrój ze względu na to, że zależą od rodzaju zaatakowanej tkanki.
Zakażenia miejscowe w obrębie skóry powodują miejscowe zmiany o charakterze ropnym. Jeśli obejmują mieszki włosowe, określa się je mianem czyraków. Ponadto gronkowiec może wywołać stan zapalny w obrębie gruczołów skóry (jak gruczoły potowe). Rzadziej zakażenia gronkowcowe sięgają głębszych warstw skóry.
Gronkowcowe zapalenie spojówek jest najczęstszą przyczyną zakażeń spojówek nie tylko u dzieci. Ponadto zakażenia u dzieci mogą objawiać się zapaleniem ucha środkowego, zapaleniem zatok czy objawami infekcji dolnych dróg oddechowych.
Bardzo niebezpieczne są zakażenia wnikające poprzez cewniki naczyniowe czy przez rany pooperacyjne. Wiążą się one z dużą śmiertelnością.
Gronkowiec może wywołać inwazyjne zakażenia różnych układów i tkanek w każdej grupie wiekowej. Może być czynnikiem etiologicznym zapalenia kości i stawów, z wyjątkiem noworodków. U dzieci zakażenia gronkowcowe kości obejmują głównie kości długie, w przeciwieństwie do dorosłych, u których zakażenie rozwija się przede wszystkim w obrębie kręgosłupa.
Do zakażenia gronkowcem u dzieci może dojść również przez spożycie nieświeżej żywności. Dotyczy to głównie kremów, majonezu itp., które przetrzymywane w lodówce, stanowią doskonałe podłoże do rozwoju gronkowców, a w rezultacie wywołują zakażenia pokarmowe. Główne objawy to: wymioty, nudności, bóle brzucha i biegunka, które pojawiają się bardzo szybko, bo nawet po 2 godzinach od spożycia zakażonego pokarmu.
Diagnostyka i leczenie zakażeń gronkowcowych u dzieci
Podstawą rozpoznania są wywiad i badanie mikrobiologiczne. Mimo że patogen najczęściej wywołuje zakażenia w obrębie skóry, jamy ustnej, spojówki czy kikuta pępowiny, to nie zawsze z tych właśnie obszarów pobiera się wymaz do badania mikrobiologicznego. Można go pobrać np. z nosa.
Jeśli objawy pojawiły się od razu po spożyciu konkretnej potrawy, można przesłać ją również do pracowni mikrobiologicznej celem wykrycia toksyny wywołującej zakażenie. Metodą leczenia jest antybiotykoterapia, choć problem stanowi narastająca oporność tych bakterii na leczenie. Jeśli zakażenie obejmuje cewnik naczyniowy lub protezę, należy ją usunąć.
