Mechanizm fibrynolizy jest bezpośrednio powiązany z procesami krzepnięcia – to tzw. dynamiczna równowaga organizmu. Określenie prawidłowego czasu fibrynolizy za pomocą badania krwi żylnej (najczęściej pobranej z żyły łokciowej) jest istotnym badaniem w diagnostyce zaburzeń układu hemostazy.
Na czym polega fibrynoliza?
Jeżeli w organizmie człowieka dochodzi do uszkodzenia ściany naczynia, automatycznie uruchamiają się procesy związane z krzepnięciem krwi. Ponieważ zachodzi wówczas wiele zależnych od siebie reakcji, określane są one jako kaskadowe. W ich wyniku dochodzi do zmiany rozpuszczalnego fibrynogenu w nierozpuszczalną fibrynę. Powstający w ten sposób włóknik przekształca się w skrzep, który hamuje krwawienie i eliminuje ryzyko krwotoku.
Następnie musi on ulec rozpuszczeniu. Jest to właśnie ten moment, kiedy aktywują się procesy fibrynolizy. W przebiegu kolejnej skomplikowanej reakcji organizmu aktywowana zostaje substancja zwana plazminą, czyli enzym rozkładający fibrynę skrzepu. Czas konieczny do zakończenia tego procesu jest określany w medycynie jako czas fibrynolizy i jest to czynnik określany za pomocą badania krwi.
Kiedy jest konieczne oznaczenie czasu fibrynolizy?
Czas fibrynolizy to bardzo istotny wskaźnik w diagnostyce zaburzeń układu hemostazy, który jest odpowiedzialny za utrzymanie krwi w stanie płynnym i jej zdolność do szybkiego krzepnięcia. Do jego wydłużenia może prowadzić m.in. miażdżyca naczyń, która bezpośrednio przyczynia się do upośledzenia procesów fibrynolitycznych.
Czas fibrynolizy może ulec skróceniu w następstwie takich schorzeń, jak:
- marskość wątroby, której mechanizm prowadzi do upośledzenia procesów syntezy białek układu krzepnięcia,
- zespół DIC, czyli rozsiane wykrzepianie wewnątrznaczyniowe,
- rak prostaty.
Do zaburzeń, których efektem jest skrócenie czasu fibrynolizy, może dojść też na skutek wstrząsu, zabiegów chirurgicznych w obrębie tkanki płucnej, które wymagają zastosowania krążenia pozaustrojowego, a także na skutek powikłań położniczych.
Aby oznaczyć czas lizy euglobulin (ECLT), pobiera się krew z żyły łokciowej (bezpośrednio przed badaniem należy być na czczo). Trafia ona do probówki, w której znajduje się cytrynian sodu w stężeniu 3,8%. Na skutek zachodzących w niej procesów chemicznych (zakładających poddanie osocza również działaniu niskiego pH) dochodzi do wytrącenia frakcji euglobulinowej, czyli substancji hamującej powstawanie plazminy i fibrynolizy. Dopiero w tak powstałej frakcji mierzy się czas fibrynolizy, który prawidłowo powinien zamykać się w przedziale od 100 do 300 min. Proces uzależniony jest od ilości fibrynogenu w osoczu, plazminy i tzw. aktywatorów plazminogenu.
Leczenie fibrynolityczne
Terapia przeciwzakrzepowa może być prowadzona jako tzw. przedszpitalne leczenie fibrynolityczne. Polega ono na podawaniu leków przez wykwalifikowany zespół medyczny np. osobom z ostrym zapaleniem wieńcowym jeszcze przed przyjęciem ich do szpitala.
Aplikowanie środków przeciwzakrzepowych, np. we wczesnej fazie zawału serca, w celu uruchomienia procesów fibrynolizy ma przyspieszyć udrożnienie tętnicy wieńcowej, której światło prawdopodobnie zamyka świeżo powstały skrzep. Takie postępowanie pozwala zmniejszyć obszar martwicy tkanek, złagodzić przebieg zawału i zminimalizować jego następstwa. W terapii ratunkowej, która musi być wdrożona jak najszybciej od wystąpienia objawów zawału i powinna być prowadzona do przywrócenia właściwych czynności organizmu, preparaty zawierające leki przeciwzakrzepowe podawane są dożylnie.
Niestety nie można jej zastosować w każdym przypadku. Przeciwwskazaniami są: podeszły wiek poszkodowanej osoby, nadciśnienie tętnicze o ciężkim przebiegu, wcześniejszy udar mózgu, niedawno przebyty zabieg chirurgiczny, skaza krwotoczna, choroba wrzodowa, a także inne schorzenia, których konsekwencją może być groźny krwotok. Niebezpieczeństwem przy podjęciu tego typu leczenia jest również możliwość wystąpienia szoku anafilaktycznego (np. w związku z uczuleniem na stosowaną zazwyczaj streptokinazę), ale to ryzyko można zminimalizować przez odpowiedni dobór środków farmakologicznych i ich dawek.
Leki fibrynolityczne stosowane są także w profilaktyce przeciwzakrzepowej oraz leczeniu zakrzepicy w różnych stadiach klinicznych. Terapia polega na podawaniu preparatów w celu rozpuszczenia zakrzepów wewnątrznaczyniowych i udrożnienia naczyń krwionośnych.
Bibliografia:
Jastrzębska M., „Diagnostyka laboratoryjna w hemostazie”, Wyd. Onipharma, Warszawa 2009
