Farbownik lekarski to pospolicie występująca w Polsce roślina, którą najczęściej spotkać można na terenach nizinnych. Ma szerokie zastosowanie w lecznictwie. Wykazuje działanie przeciwzapalne, kojące, przeciwbólowe. Łagodzi uciążliwy kaszel i wspomaga leczenie zmian skórnych. Nie powinien być stosowany przez kobiety w ciąży i karmiące piersią. Dodatkowo jest rośliną miododajną, która pełni funkcje ozdobne.
Farbownik lekarski – wiadomości ogólne
Farbownik lekarski (z łac. Anchusa officinalis L.) obok farbownika polnego (z łac. Anchusa arvensis (L.) M. Bieb.) i farbownika lazurowego (z łac. Anchusa azurea Mill.) jest najbardziej znanym przedstawicielem rodzaju farbownik (z łac. Anchusa L.), zaliczanego do rodziny ogórecznikowatych (z łac. Boraginaceae Juss.). Roślina zwyczajowo określana jest jako wołowe ziele, czerwieniec czy wołowy język.
Farbownik lekarski jest szeroko rozpowszechnioną rośliną. Rodzimie porasta tereny strefy umiarkowanej na kontynencie europejskim. Z czasem rozprzestrzenił się na niemal całą Europę, Amerykę Północną, niektóre kraje Azji, Afryki, Ameryki Południowej i Środkowej. Naturalnie spotkać go można na rumowiskach, przydrożach, wysypiskach, nieużytkach rolnych.
Farbownik lekarski – właściwości i działanie prozdrowotne
Farbownik lekarski to cenna roślina lecznicza. Surowiec zielarski stanowią ziele lub korzeń, lub ich połączenie. W roślinie znajdują się m.in.: garbniki, alkaloidy (konsolidyna, cynoglossyna), cholina, antocyjany, alantoina, śluzy, kwas krzemowy.
Farbownik lekarski wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, ściągające, wykrztuśne, kojące, przeciwbólowe, napotne i obniża temperaturę ciała. Wskazany jest na stany zapalne gardła i oskrzeli, zapalenie płuc, uciążliwy kaszel. Używa się go w leczeniu zapalenia jelita grubego, nieżytów przewodu pokarmowego wywołanych wrzodami. Dodatkowo przyspiesza przemianę materii i sprzyja oczyszczeniu organizmu z toksyn. Usuwa zastoje limfatyczne i obrzęki.
Napar z ziela służyć może jako płukanka przy zapaleniu dziąseł i paradontozie. Z kolei zewnętrznie stosowany jest do robienia okładów lub przemywania zmienionej chorobowo skóry. Sprawdzi się na zapalenie skóry, wypryski, ropnie, oparzenia, odleżyny, owrzodzenia podudzi, stłuczenia, krwiaki czy podrażnienie skóry spowodowane zabiegami kosmetycznymi. Zmiękcza i wygładza skórę. Zawarte w farbowniku substancje pobudzają podziały komórkowe. Dodatkowo stymulują wzrost i odbudowę nabłonka. Napar stosowany może być też jako płukanka na włosy. Wspomaga usuwanie łupieżu i zwalcza problem suchej skóry głowy. Na bazie rośliny wykonywać można nasiadówki w przypadku ran narządów płciowych i świądu odbytu.
Gdzie można kupić farbownik lekarski?
Surowiec możliwy jest do kupienia w niektórych aptekach, sklepach zielarskich i dzięki sprzedaży internetowej. Można też samodzielnie go opracować. Zbiór surowca przypada w przypadku ziela na okres kwitnienia, a korzenia na wczesną wiosnę lub jesień. Suszenie przeprowadza się w zacienionym i przewiewnym miejscu.
Przy jakich schorzeniach warto sięgnąć po zioła? Dowiesz się tego z filmu:
Sposoby stosowania farbownika lekarskiego
Najczęściej farbownik lekarski stosuje się w postaci naparu z ziela lub odwaru z korzenia. Doustnie, ze względu na zawartość alkaloidów pirolizydynowych, roślina nie powinna być używana dłużej niż 7–10 dni. Zbyt długo spożywana może powodować mdłości, wymioty, bóle brzucha.
Aby przygotować napar z farbownika, należy zalać 1 łyżkę suszonego ziela 1 szklanką wrzątku, po czym odstawić pod przykryciem do zaparzenia na 10 minut i przecedzić. Z kolei odwar przyrządza się z korzenia – 1 łyżkę suszonego surowca zalewa się 1 szklanką wody, ustawia na małym ogniu i gotuje przez mniej więcej 15 minut. Następnie odstawia się pod przykryciem na 10 minut i przecedza.
W sprzedaży znajdują się maści z zielem farbownika lekarskiego. Poleca się je w leczeniu trądziku, stanów zapalnych skóry i po ukąszeniu owada.
Farbownik lekarski jako roślina ozdobna
Oprócz zastosowania prozdrowotnego farbownik lekarski pełni funkcję rośliny ozdobnej. Atrakcyjny wygląd zawdzięcza zwłaszcza fioletowo-niebieskim kwiatom o kulistawodzwonkowatym kształcie. Kwitnie od maja do października. Doskonale nadaje się na obwódki rabat i do ogródków skalnych. Roślina preferuje żyzną i przepuszczalną glebę oraz słoneczne stanowisko. W sprzedaży szeroko dostępne są zarówno sadzonki, jak i nasiona farbownika lekarskiego.
Inne zastosowanie farbownika lekarskiego
Farbownik lekarski jest rośliną miododajną. Jego wydajność miodowa przedstawia się następująco – z 1 ha obsianej farbownikiem lekarskim powierzchni pszczoły uzyskują średnio 40 kg pyłku i 170 kg miodu. Młode liście farbownika wykorzystuje się w kuchni francuskiej. Stanowią bogate źródło witaminy C. Z rośliny otrzymuje się alkaninę, tj. naturalny czerwony barwnik. Korzysta się z niego w przemyśle kosmetycznym i do barwienia napojów alkoholowych.
Bibliografia:
1. Kohlmünzer S. Farmakognozja. Podręcznik dla studentów farmacji, wyd. 5, Warszawa 2013.
