Ergoterapia (gr. ergo – robię) to w zasadzie różne rodzaje terapii osób niepełnosprawnych ruchowo lub umysłowo, czasem też przeznaczonych dla ludzi niesamodzielnych czy wykluczonych społecznie. Wspólnym mianownikiem wszystkich technik jest aktywizowanie pacjentów poprzez rozmaite działania. Ze względu na nazwę ergoterapia często utożsamiana jest z pojęciami „terapia przez pracę” lub „terapia zajęciowa”. Nie wyczerpuje jednak swojego zakresu w żadnej z tych dziedzin. Są one tylko jej metodami, podobnie jak gry zespołowe czy arteterapia.
Dla kogo przeznaczona jest ergoterapia?
Mianem ergoterapii pierwotnie określano metody pracy z osobami niepełnosprawnymi fizycznie lub umysłowo. Celem była rehabilitacja ruchowa, przysposobienie do wykonywania pracy zawodowej i możliwie normalnego funkcjonowania w społeczeństwie. Współcześnie pojęcie ergoterapii nabrało szerszego znaczenia. Objęło zajęcia dla dzieci dotkniętych zaburzeniami ruchu, postrzegania i percepcji, z deficytem rozwoju intelektualnego, chorobami neurologicznymi czy problemami w samoobsłudze. Ergoterapię proponuje się seniorom – nie tylko tym z ograniczoną, ze względu na różnego rodzaju dolegliwości, sprawnością, ale też samotnym, wycofanym społecznie. Terapia z takich wskazań może przynieść korzyści także osobom młodszym i w pełni sprawnym. Jest dobrym narzędziem aktywizacji zawodowej, służy poprawie zdolności interpersonalnych, motywuje do rozwoju.
Ergoterapia – cele terapeutyczne
Cele ergoterapii uzależnione są zawsze od potrzeb pacjenta. Najogólniej rodzaje terapii zajęciowej ze względu na ich rolę podzielić można na takie, które służą opanowaniu pewnych czynności („do zajęcia”), i takie, w przypadku których określone działania przyczyniają się do dobrostanu psychicznego chorych („przez zajęcie”).
Ergoterapia jako przysposabianie do aktywności pozwala chorym uzyskać możliwie największą samodzielność. W zależności od stanu pacjenta terapia może służyć:
- przywróceniu lub przygotowaniu do wykonywania pracy zawodowej,
- trenowaniu codziennych czynności, m.in. z zakresu samoobsługi (często połączonym z adaptacją przestrzeni adekwatnie do potrzeb osoby niepełnosprawnej),
- podtrzymaniu lub przywróceniu sprawności manualnej, koordynacji wzrokowo-ruchowej i grafomotoryki.
Różne formy terapii zajęciowej służą poprawie jakości życia osobistego i społecznego pacjentów. Angażowanie ich w dostosowaną do możliwości aktywność:
- poprawia sprawność umysłową (np. stanowi, cenne zwłaszcza dla seniorów, ćwiczenie pamięci i koncentracji),
- pozwala przełamać bariery w relacjach międzyludzkich i uczestniczyć aktywnie w życiu społecznym,
- podnosi samoocenę chorego, a także poczucie sprawczości, niezależności,
- jest konstruktywnym, twórczym wypełnieniem czasu, źródłem radości i satysfakcji.
Metody terapeutyczne – techniki terapii zajęciowej
Metody ergoterapii dobiera się w zależności od jej celów, a zatem z uwzględnieniem potrzeb i możliwości pacjentów. Z założenia są to zajęcia manualne, do których należą:
- warsztaty służące przysposobieniu zawodowemu – np. stolarstwo, krawiectwo, ogrodnictwo, praca przy komputerze,
- zajęcia rozwijające zainteresowania, kreatywność – np. ceramika, malarstwo, rysunek, hafciarstwo,
- działania służące rozrywce, nawiązywaniu relacji interpersonalnych – np. gry towarzyskie, taniec, gimnastyka.
- ćwiczenie z ergoterapeutą instrumentalnych czynności – mycia się, ubierania, gotowania, sprzątania itd.
Zawód ergoterapeuty
Terapia osób niepełnosprawnych wymaga współpracy wielu specjalistów – lekarzy, pielęgniarek, fizjoterapeutów, psychologów, logopedów. Ergoterapeuta musi mieć odpowiedni poziom wiedzy ze wszystkich wymienionych dziedzin, ponieważ jego rolą jest uzupełnianie działań w tych obszarach oraz troska o ogólny dobrostan chorego. Zadaniem terapeuty zajęciowego jest wspieranie pacjenta w uzyskaniu samowystarczalności – motywowanie go do dbania o własne samopoczucie, aktywizowanie go i towarzyszenie mu w codziennych czynnościach, zaopatrzenie go w niezbędne pomoce, udzielanie porad i instruktażu rodzinie. Ergoterapeuta powinien również mieć przygotowanie w zakresie technik rzemiosła czy arteterapii, by pod jego kierunkiem mogły odbywać się zajęcia manualne.
Skuteczność terapii przez działanie
Ergoterapię stosuje się z powodzeniem od lat 60. ubiegłego wieku. Uznawana jest za bardzo skuteczny sposób usprawniania i usamodzielniania pacjentów. W ocenie metody duży nacisk kładzie się na jej aspekt psychologiczny. Aktywizowanie chorych poprawia jakość ich funkcjonowania w społeczeństwie, wzmacnia poczucie niezależności i własnej wartości. Dzięki ergoterapii osobom o ograniczonej sprawności łatwiej jest pogodzić się z własną sytuacją życiową, a jednocześnie zaspokajać potrzeby w maksymalnym zakresie własnych możliwości.
