Epizod psychotyczny, a dokładnie – ostre przemijające zaburzenia psychotyczne, to jednostka chorobowa, która w „Międzynarodowej klasyfikacji chorób i problemów zdrowotnych” ICD-10 kodowana jest jako F23. Znajduje się w grupie zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania, takich jak schizofrenia, zaburzenia schizotypowe i urojeniowe.
Co to jest epizod psychotyczny?
Epizod psychotyczny to zaburzenie wielopostaciowe. Heterogenna grupa schorzeń obejmuje szereg objawów psychotycznych, które z różnym nasileniem mogą występować także w przebiegu schizofrenii. Najczęściej symptomy te mają różnorodny, zmienny obraz i wyrazisty charakter. Cechy wspólne przemijających zaburzeń psychotycznych to ostry początek (bez objawów ostrzegawczych) oraz krótki czas trwania (objawy zwykle utrzymują się nie dłużej niż miesiąc).
Do obrazu klinicznego epizodów psychotycznych należą takie objawy, jak omamy, urojenia i inne zaburzenia percepcji rzeczywistości, a także zaburzenia nastroju i zachowania. W trakcie epizodu psychotycznego chory może być silnie pobudzony emocjonalnie (możliwe jest zarówno uczucie szczęścia i ekstazy, jak i lęk, drażliwość), czuć się zagubiony, zakłopotany, a nawet zdezorientowany co do miejsca, czasu i własnej osoby.
Aby zaburzenie psychiczne można było uznać za epizod psychotyczny, nie mogą istnieć dowody na jego uwarunkowania organiczne. Całkowity powrót do zdrowia następuje w czasie nie dłuższym niż kilka miesięcy, a objawy nie nawracają. W przeciwnym razie należy zmienić kwalifikację choroby (np. na schizofrenię).
Czy depresja to już problem społeczny? Zobacz nasz film i poznaj opinię eksperta
Przyczyny epizodów psychotycznych
Epizod psychotyczny najczęściej ma charakter reaktywny – wiąże się z przeżywanym stresem, traumatycznymi zdarzeniami. Ryzyko wystąpienia tego zaburzenia wzrasta w przypadku osób:
- dotkniętych zaburzeniami osobowości, zwłaszcza o typie borderline,
- cierpiących na depresję,
- stosujących substancje psychoaktywne – alkohol, narkotyki, dopalacze, niektóre leki.
Epizody psychotyczne wystąpić mogą w każdym okresie życia, jednak najczęściej dotyczą osób w wieku 30–50 lat. Przeważnie rozpoznaje się je u kobiet.
Epizod psychotyczny – objawy
Epizod psychotyczny cechuje nagłe i gwałtowne wystąpienie objawów psychotycznych – urojeń i omamów. Mają one bardzo wyrazisty charakter i ulegają bardzo szybkim zmianom. Urojenia to zaburzenia myślenia – niezgodne ze stanem faktycznym, choć niepozbawione wewnętrznej logiki, sądy, o prawdziwości których chory jest głęboko przekonany, mimo istnienia niepodważalnych dowodów na to, że się myli. Zjawisko takie należy odróżnić od subiektywnej interpretacji rzeczywistości. Zaburzenia urojeniowe opierają się na z gruntu błędnych założeniach i wypaczają procesy myślowe chorego, choć w pozostałych obszarach jego zachowanie może nie odbiegać od normy. W przebiegu epizodów psychotycznych najczęściej zdarzają się urojenia ksobne (interpretacja wszelkich zdarzeń jako powiązanych z osobą chorego) i prześladowcze (przeświadczenie, że jest się śledzonym, inwigilowanym, ściganym).
Omamy, czyli halucynacje, to zaburzenia percepcji wyrażające się w doznaniach zmysłowych, które występują bez obecności bodźca zewnętrznego i nie są jego zniekształconym obrazem. Chory jest przekonany o realności swoich spostrzeżeń. Najczęstsze w epizodach psychotycznych są halucynacje słuchowe – dźwięki pojedyncze (np. gwizdy, stuki) lub złożone (np. muzyka), słyszalne myśli (chory słyszy głos wypowiadający jego własne myśli) lub głosy (omamy-głosy wydają choremu polecenia, chwalą go, krytykują itd.) – lub wzrokowe (chory dostrzega pojedyncze błyski, cienie albo sylwetki ludzi). Tego rodzaju objawy mogą sporadycznie wystąpić u osób zdrowych, np. na skutek zmęczenia, stresu, ale jeśli trwają dłużej i towarzyszą im urojenia czy dezorganizacja myśli, przyczyną jest zwykle zaburzenie psychiczne – np. epizod psychotyczny.
Wśród objawów ostrych przemijających zaburzeń psychotycznych wyróżnia się także zaburzenia nastroju i zachowania:
- chwiejny nastrój – od depresyjnego po euforię,
- lęk uogólniony,
- dezorientację, zaburzenia myślenia,
- zaburzenia napędu psychomotorycznego.
Epizod psychotyczny a schizofrenia
Objawy epizodu psychotycznego są zwykle zbliżone do tych, które występują w przebiegu schizofrenii. Należy jednak rozróżniać te schorzenia. Epizod psychotyczny to – jak sama nazwa wskazuje – zaburzenie przemijające. Już po kilku tygodniach, czasem nawet kilku dniach, jego gwałtowne objawy ustępują bezpowrotnie, nie pozostawiając następstw. Schizofrenia zaś to choroba przewlekła (stwierdza się ją, gdy trwa minimum pół roku), trwająca całe życie. Jej symptomy mogą nasilać się i ulegać remisji. Odmienna jest także etiologia obu zaburzeń.
Epizody psychotyczne należy potraktować poważnie, ponieważ mogą stanowić pierwsze objawy schizofrenii. Ostre zaburzenia psychotyczne mogą świadczyć także o innych dolegliwościach psychosomatycznych. W takich wypadkach trzeba niezwłocznie podjąć postępowanie służące profilaktyce lub leczeniu podstawowej choroby.
Leczenie ostrych przemijających zaburzeń psychotycznych
W przypadku podejrzenia zaburzeń psychotycznych należy skierować się do poradni psychiatrycznej. W związku z charakterem choroby, a także jej ostrym, choć krótkotrwałym przebiegiem, wskazaną formą leczenia jest przyjmowanie leków przeciwpsychotycznych. Jeśli stosuje się je zgodnie z zaleceniami lekarza – unikając przy tym innych substancji psychoaktywnych (np. alkoholu), nadmiernego przemęczenia i stresu – preparaty takie wykazują bardzo wysoką skuteczność.
W zależności od tego, jakie czynniki wywołały epizod psychotyczny, pomocna może być także psychoterapia (najczęściej w nurcie behawioralnym). Uczy ona obserwowania samego siebie i prawidłowego reagowania na stres lub problemy emocjonalne, co pozwala uniknąć podobnych dolegliwości w przyszłości.
Mimo że epizod psychotyczny zwykle nie powoduje długofalowych następstw, po jego wystąpieniu warto poddać się czasowej obserwacji specjalisty, aby wykluczyć istnienie poważniejszych zaburzeń psychicznych.
Jak wygląda leczenie depresji? Dowiesz się tego z naszego filmu
