Endoskopia kapsułkowa jest osiągnięciem współczesnej technologii. Podobnie jak gastroduodenoskopia czy kolonoskopia, pozwala na oglądanie błony śluzowej i ściany jelita. Ze względu na możliwość bezprzewodowej transmisji obrazu urządzenie może jednak docierać do miejsc, które są niedostępne dla endoskopii klasycznej.
Endoskopia kapsułkowa – budowa urządzenia
Do badania wykorzystuje się jednorazowe urządzenie, którego kształt przypomina klasyczną kapsułkę z multiwitaminą czy lekiem antybiotykowym. Jego średnica nie przekracza 1,1 cm, a długość wynosi około 2 cm. Dzięki temu badany może je połknąć. Wewnątrz kapsułki znajdują się miniaturowy aparat fotograficzny, dioda elektroluminescencyjna (LED), która pełni funkcję lampy błyskowej, procesor z układem łączności oraz baterie, wystarczające zwykle na 8–10 godzin pracy. Dostępne są też nieco mniejsze urządzenia, które wykorzystuje się przy badaniach u dzieci.
Przesuwająca się wzdłuż jelita kapsułka wykonuje serię zdjęć (do 10 na sekundę) i wysyła je drogą radiową do specjalnych anten nalepionych na skórze przedniej ściany brzucha. Obrazy zapisywane są w rejestratorze noszonym na pasku, a po zakończeniu badania – przenoszone do komputera, w którym dokonuje się analizy obrazów. Wykorzystuje się do tego specjalne oprogramowanie, gdyż łączna liczba wykonanych zdjęć może podczas jednego przejścia przez jelito osiągnąć nawet 50 000. Zwiększa się ona jeszcze, jeśli kapsułka endoskopowa wyposażona jest w 2 kamery – umieszczone na obu jej końcach. Możliwe jest wtedy wykonywanie zdjęć „przed” i „za” kapsułką.
Endoskopia kapsułkowa – przebieg badania
Odpowiednio przygotowany pacjent połyka kapsułkę. Jeśli nie jest w stanie tego zrobić, np. ze względu na odruch wymiotny, może być ona umieszczona w żołądku za pomocą sondy lub tradycyjnego gastrofiberoskopu. Po przejściu przez przełyk i żołądek kapsułka trafia do dwunastnicy i dalszych odcinków jelita cienkiego. Poruszana fizjologicznymi ruchami perystaltycznymi (podobnie jak masy pokarmowe), przesuwa się biernie wzdłuż całej długości jelita, wykonując zdjęcia. Urządzenia prostsze działają bez przerwy. Bardziej złożone mogą być sterowane z zewnątrz pilotem i robić zdjęcia tylko w określonych momentach, co pozwala zaoszczędzić energię. Przy normalnym pasażu jelitowym kapsułka umożliwia obejrzenie całej długości jelita cienkiego. Ponieważ nie ma ona własnego napędu, niemożliwy jest powrót do raz już widzianego miejsca („zawrócenie” kapsułki).
Anteny (podobne do elektrod elektrokardiografu) rozmieszczone są na skórze brzucha w sposób umożliwiający przybliżone określenie, w jakim odcinku jelita znajduje się w każdej chwili sonda badawcza. Pacjent może w tym czasie normalnie funkcjonować – nie musi przebywać w placówce służby zdrowia. Niewskazane jest tylko podejmowanie znacznych wysiłków fizycznych, intensywne pochylanie się, picie dużych ilości płynów oraz jedzenie w ciągu pierwszych 4 godzin badania.
Kapsułka osiąga zastawkę krętniczo-kątniczą i trafia do jelita grubego po ok. 6–8 godzinach od połknięcia. W ciągu kolejnych 24–36 godzin ulega wydaleniu z kałem. Wysyła wykonane zdjęcia do momentu wyczerpania się baterii.
Wskazania do endoskopii kapsułkowej
Endoskopia kapsułkowa wskazana jest w przypadku podejrzenia przewlekłych schorzeń jelita cienkiego albo poszukiwania źródła krwawienia w jego obrębie. Chory może zostać skierowany na takie badanie, jeśli występują u niego objawy o nieokreślonej przyczynie, takie jak:
- znaczne niedobory żelaza,
- przewlekłe biegunki,
- powtarzające się krwawienie w obrębie przewodu pokarmowego,
Metoda ma też duże znaczenie w rozpoznawaniu celiakii oraz obserwacji stanu klinicznego pacjenta, np. w chorobie Leśniowskiego-Crohna. Wcześniejsza diagnostyka obejmuje w takich przypadkach klasyczne badanie przełyku, żołądka i dwunastnicy za pomocą gastroduodenoskopu oraz endoskopię jelita grubego (sigmokolonoskopię). Badanie kapsułkowe ich nie zastępuje, a jedynie stanowi ich cenne uzupełnienie. Endoskopy nie mogą bowiem zobrazować kilkumetrowego odcinka jelita cienkiego ze względu na znaczą jego długość i kręty przebieg oraz powiązane z tym trudności techniczne.
Alternatywą dla endoskopii kapsułkowej jest w pewnym zakresie badanie kontrastowe jelita cienkiego (z papką barytową). Technika ta nie pozwala jednak na oglądanie ściany jelita od środka i wymaga użycia promieniowania rentgenowskiego.
Przygotowanie pacjenta do badania
Pacjent w ciągu kilku dni przed badaniem musi powstrzymać się od jedzenia ciężkostrawnych pokarmów lub wręcz przejść na dietę papkowatą. W okresie tym nie powinien również palić papierosów ani pić alkoholu. W ciągu ostatniej doby zaleca się zastosowanie środków przeczyszczających albo wypicie dawki roztworów służących do oczyszczania jelita przed badaniami endoskopowymi. W ciągu kilku godzin poprzedzających badanie należy powstrzymać się od picia. Dzięki temu przechodzenie kapsułki przez jelito będzie płynne, a uzyskany obraz zyska lepszą jakość.
Przeciwwskazania i powikłania endoskopii kapsułkowej
Przeciwwskazaniem do endoskopii kapsułkowej są:
- zwężenia lub niedrożność jelit,
- podejrzenie perforacji jelita,
- obecność znacznej ilości uchyłków lub duża ich wielkość,
- ciąża,
- stan po implantacji stymulatora serca lub innych urządzeń elektronicznych.
Zabieg jest bardzo bezpieczny i pozbawiony istotnych powikłań. Tylko u 1% pacjentów dochodzi do zaklinowania się kapsułki w jelicie, co nie tylko uniemożliwia dokończenie badania, ale może być niekiedy wskazaniem do zabiegu operacyjnego.
Endoskopia kapsułkowa na NFZ
Badanie za pomocą kapsułek endoskopowych jest obecnie pełnopłatne i nie jest refundowane przez NFZ. Jego koszt (w zależności od ośrodka i typu urządzenia) wynosi od 2500 do 3500 zł.
