Emetofobia przejawiać się może objawami fizycznymi, poznawczymi i behawioralnymi w związku z doświadczanym lękiem. U chorych z obawy przed zwróceniem poszczególnych produktów spożywczych rozwinąć się mogą zaburzenia odżywiania. Leczenie emetofobii, tak jak i innych fobii specyficznych, opiera się na terapii poznawczo-behawioralnej, niekiedy w połączeniu z farmakoterapią.
Co to jest emetofobia?
Wymioty, jak i poprzedzające je mdłości, nie należą do przyjemnych doświadczeń. Jednak są one zupełnie naturalną reakcją organizmu pojawiającą się, by wyeliminować czynnik powodujący dyskomfort. Istnieje niewiele osób, dla których wymiotowanie wiąże się z doświadczaniem irracjonalnego, nadmiernego, mimowolnego, niekontrolowanego, nieadaptacyjnego lęku. Stan ten określa mianem emetofobii. To rodzaj fobii specyficznej charakteryzujący się strachem przed wymiotowaniem lub przebywaniem w pobliżu osób wymiotujących.
Etiologia zaburzenia nie jest w pełni znana. Większość badaczy wiąże jego powstanie z doświadczeniem dramatycznych, bardzo nieprzyjemnych sytuacji w dzieciństwie, które związane były z wymiotami, ciężkim przebiegiem ciąży czy choroby alkoholowej. Innymi możliwymi determinantami jego rozwoju okazać się mogą uwarunkowania genetyczne lub uczenie się przez naśladownictwo. Częstość występowania emetofobii szacowana jest na 1,7–3,1% wśród mężczyzn i 6–7% wśród kobiet.
Objawy emetofobii
Ze względu na fakt, że lęk przed wymiotami należy do specyficznych zaburzeń, jego obraz kliniczny przedstawia się podobnie jak pozostałych rodzajów fobii prostych. Dolegliwości pojawić się mogą na skutek bezpośredniego działania bodźca fobicznego lub w wyniku jego mentalnego przedstawienia. Konsekwencją lęku przed wymiotowaniem mogą być znaczne ograniczenia pełnionych ról społecznych, życia towarzyskiego, aktywności zawodowej. Chorzy starają się zmniejszyć częstotliwość przebywania w miejscach publicznych (zwłaszcza związanych z ochroną zdrowia) z obawy, że mogliby spotkać kogoś wymiotującego. Zmieniają swoje nawyki żywieniowe. Spożywają tylko te produkty, po których na pewno nie zwymiotują. Na tej podstawie niekiedy rozwijają się u nich zaburzenia odżywiania w postaci anoreksji.
Korzystanie ze środków transportu wiąże się z odczuwaniem niepokoju przed ryzykiem pojawienia się choroby lokomocyjnej. U chorego stwierdza się hiperaktywację układu nerwowego. Doświadczyć może m.in.: zwiększenia częstości akcji serca lub oddechów, napięcia mięśniowego, bólu brzucha, nadmiernej potliwości, zawrotów i bólu głowy, podwyższenia ciśnienia tętniczego krwi, duszności. W skrajnych przypadkach może dojść do utraty przytomności.
Objawy poznawcze dotyczą katastrofalnych myśli, funkcjonowania zdeformowanych przekonań, wyobrażeń o możliwym szkodach płynących z zagrożenia. Często dolegliwościom tym towarzyszą cechy podobne do tych występujących w zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych, jak ciągłe mycie rąk, wielokrotne mycie i wąchanie jedzenia przed spożyciem, częste sprawdzanie daty przydatności do spożycia, unikanie wypowiadania słów: „wymioty”, „wymiociny”, „wymiotowanie” ze strachu, że mogą wywołać mdłości i doprowadzić do zwrócenia zawartości żołądka.
Jak leczyć emetofobię?
Leczeniem emetofobii zajmują się specjaliści – psychiatrzy, terapeuci, psychologowie. W celu postawienia diagnozy przeprowadzają szczegółowy wywiad z pacjentem i jego bliskimi. Zdarza się, że choroba ze względu na zbliżone objawy może zostać pomylona z anoreksją. Konieczna jest psychoanaliza w celu określenia podłoża emetofobii. Tak jak w przypadku innych postaci fobii prostych leczenie opiera się przede wszystkim na terapii poznawczo-behawioralnej.
Najprościej przedstawić ją można w trzech krokach:
- restrukturyzacja poznawcza – uświadomienie sobie niepoprawnych myśli i przekonań, a następnie modyfikowanie ich i zastępowanie odpowiednimi;
- ekspozycja na czynnik lękotwórczy, która przyjmuje dość często postać systematycznego odczulania (odwrażliwiania). Polega na skonfrontowaniu się ze źródłem strachu twarzą w twarz z lub w wyobraźni. Coraz częściej wykorzystuje się w niej techniki wizualizacji interaktywnej;
- trening umiejętności relaksacyjnych – łagodzenie wzbudzonego układu nerwowego, zmniejszenie doświadczanego stresu poprzez np. jogę, medytację, naukę oddechu, muzykoterapię.
Niekiedy funkcję wspomagającą wobec terapii poznawczo-behawioralnej w emetofobii pełnią faramkoterapia i hipnoza. Specjaliści podkreślają konieczność prowadzenia badań nad omawianym zaburzeniem ze względu na brak informacji w literaturze dotyczące podłoża jego powstania czy konkretnych metod postępowania z chorym.
Zobacz film: Fobie
Bibliografia:
1. M. J. Boschen, Reconceptualizing emetophobia: a cognitive-behavioral formulation and research agenda, [w:] „Journal of Anxiety Disorders”, 2007, 21(3), s. 407–419.
2. K. Snaebjarnardottir, E. Sigurdsson, Emetophobia: morbid fear of vomiting and nausea, [w:] „Laeknabladid”, 2014, 100(5), s. 281–284.
3. D. J. Maack, B. J. Deacon, M. Zhao, Exposure therapy for emetophobia: a case study with three-year follow-up, [w:] „Journal of Anxiety Disorders”, 2013, 27(5), s. 527–53
