Historia wegetarianizmu sięga czasów starożytnych – pierwsze wzmianki na jego temat dotyczą Indii i Grecji, gdzie był on elementem systemów religijno-filozoficznych. Liczba jego zwolenników była wówczas nieznaczna. Wywodzili się oni najczęściej z wyższych warstw społecznych. Współcześnie na wegetarianizm decyduje się coraz więcej osób (w Polsce jest ich około miliona), czyniąc to najczęściej z pobudek etycznych lub zdrowotnych. Odpowiednio zbilansowana dieta bezmięsna uznawana jest za pełnowartościową przez organizacje zajmujące się wpływem odżywiania na ludzkie zdrowie (m.in. przez polski Instytut Żywności i Żywienia – IŻŻ).
Rodzaje wegetarianizmu
Wegetarianie nie jedzą żadnych produktów, których pozyskanie wymaga zabijania zwierząt – czerwonego mięsa, drobiu, ryb, owoców morza, smalcu, żelatyny. Rozmaite odmiany wegetarianizmu wykluczają także inną żywność pochodzenia zwierzęcego. W związku z tym w pojęcie diety bezmięsnej wpisuje się wiele różnych sposobów odżywiania:
- laktoowowegetarianizm – wyklucza jedynie jedzenie mięsa,
- laktowegetarianizm – oprócz mięsa wyłącza z jadłospisu jaja,
- owowegetarianizm – z produktów odzwierzęcych dopuszcza jedynie jaja,
- weganizm – wyłącza z jadłospisu wszystkie produkty pochodzenia zwierzęcego, w tym jaja, mleko i przetwory mleczne, miód,
- witarianizm – dopuszcza spożycie jedynie świeżych (surowych) produktów pochodzenia roślinnego,
- frutarianizm – eliminuje z diety żywność, której pozyskanie wiąże się ze zniszczeniem roślin.
Mianem semiwegetarianizmu określa się często diety, które ograniczają spożycie produktów odzwierzęcych pochodzących z uboju do:
- ryb i owoców morza (ichtiwegetarianizm),
- drobiu, czasem także ryb (pollowegetarianizm),
- okazjonalnej konsumpcji mięsa (fleksitarianizm).
Szukasz diety dla siebie? Zobacz nasz film i dowiedz się jak wybrać tę najlepszą
Dlaczego wegetarianie nie jedzą mięsa?
Główną przesłankę wegetarianizmu stanowią pobudki etyczne. Wegetarianie sprzeciwiają się zabijaniu zwierząt oraz ich przemysłowej hodowli. Wykluczenie z diety mięsa jest protestem przeciw niehumanitarnemu traktowaniu żywych stworzeń. Światopogląd taki niejednokrotnie wiąże się nie tylko ze zmianą nawyków żywieniowych, ale też z rezygnacją z użytkowania produktów, które powstają z narażeniem dobrostanu zwierząt (np. skórzanej garderoby, kosmetyków testowanych na zwierzętach) czy aktywnym działaniem na jego rzecz.
Wegetarianie często kierują się względami zdrowotnymi. Rezygnują z mięsa, ponieważ dieta roślinna zapewnia im lepsze samopoczucie. Walory bezmięsnego jadłospisu pozostają kwestią dyskusyjną, nieustannie rozpatrywaną przez dietetyków i lekarzy. Istnieje jednak wiele przesłanek ku temu, by ograniczać spożycie niektórych produktów odzwierzęcych, w szczególności czerwonego mięsa. Trafiło ono na wierzchołek aktualnej piramidy zdrowego żywienia IŻŻ jako źródło niekorzystnych dla zdrowia tłuszczów nasyconych.
Argumentami przeciw spożyciu mięsa bywają też względy religijne albo ekologiczne (przekonanie, że masowa hodowla przysparza szkód środowisku naturalnemu).
Wegetarianizm – wady i zalety
Kuchnia wegetariańska może być zdrowa i bezpieczna dla wszystkich, w tym dzieci, kobiet w ciąży czy osób o szczególnym zapotrzebowaniu energetycznym (pracowników fizycznych, sportowców). Warunkiem jest odpowiednie zbilansowanie posiłków (co dotyczy również diety zawierającej mięso). Wegetarianie (zwłaszcza restrykcyjnych odmian) muszą troszczyć się przede wszystkim o to, by w ich codziennym menu nie brakowało:
- białek i niezbędnych aminokwasów,
- witamin z grupy B i D,
- kwasów tłuszczowych,
- wapnia,
Podstawowymi źródłami tych niezbędnych dla zdrowia substancji odżywczych są mięso i produkty odzwierzęce. Te same związki zawarte w owocach czy warzywach są gorzej przyswajane przez organizm. Witaminy D i B12 w ogóle nie występują w pokarmach roślinnych. Dlatego wegetarianie muszą uzupełniać niedobory wyżej wymienionych składników odżywczych odpowiednio skomponowanym jadłospisem (np. pamiętając, że witamina C zwiększa wchłanianie żelaza niehemowego) lub suplementami diety. W przeciwnym razie narażeni są na niedokrwistość, łamliwość kości czy zaburzenia pracy układu nerwowego.
Dieta bezmięsna zapewnia wiele korzyści zdrowotnych. Nie spożywając tłuszczu zwierzęcego, wegetarianie zdecydowanie rzadziej niż niewegetarianie zapadają na takie choroby, jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, zawał serca, udar mózgu, miażdżyca, dna moczanowa, otyłość.
Konsumpcja dużej ilości warzyw i owoców dostarcza organizmowi znacznych ilości witamin, antyoksydantów i błonnika. Ich stała obecność w diecie m.in. chroni przed rozwojem chorób nowotworowych, spowalnia procesy starzenia się, wzmacnia odporność, poprawia przemianę materii i perystaltykę jelit, ułatwia usuwanie toksyn z układu pokarmowego, wpływa korzystnie na poziom glukozy we krwi.
Jak przejść na wegetarianizm?
Przejście na wegetarianizm wymaga przede wszystkim informacji na temat zawartości składników odżywczych w poszczególnych produktach i komponowania pełnowartościowego jadłospisu. Z taką powszechnie dostępną wiedzą wprowadzenie zdrowej, urozmaiconej diety wegetariańskiej nie jest bardziej skomplikowane ani czasochłonne niż gotowanie posiłków mięsnych. Mitem jest także to, że kuchnia wegetariańska jest droga czy monotonna. Dla zachowania dobrego samopoczucia warto wprowadzać ją stopniowo, obserwując reakcje organizmu na poszczególne zmiany i nowe składniki.
Wybór diety wegetariańskiej powinien być świadomy i celowy – rezygnacja ze spożycia mięsa bez wewnętrznej potrzeby jest trudna i pozbawiona sensu. Przy odpowiedniej motywacji można zostać wegetarianinem bez wyrzeczeń, wysiłku, konsekwencji zdrowotnych, a do tego z ogromną satysfakcją.
Czy dieta wegetariańska jest dobra także dla dzieci? Zobacz nasz film i poznaj opinię eksperta
