Dawcy organów to osoby, dzięki którym może funkcjonować transplantologia. Jest to nowoczesna dziedzina medycyny, która pozwala na leczenie chorób wynikających z nieodwracalnych zmian w narządach.
Kto może zostać dawcą przeszczepu pośmiertnie?
W Polsce obowiązują przepisy, w myśl których od każdej nagle zmarłej osoby można pobrać narządy do przeszczepu, chyba że za życia zgłosiła się do Centralnego Rejestru Sprzeciwów i złożyła stosowne oświadczenie ze względu na swoje przekonania. Rejestr jest prowadzony przez Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne do Spraw Transplantacji „Poltransplant” w Warszawie. Taka decyzja jest oczywiście prawem każdego człowieka i nie wolno jej w żadnej sytuacji podważać. Jednak gotowość do oddania – w przypadku nagłej śmierci – swoich narządów osobom cierpiącym na nieuleczalne choroby pozwala na uzyskanie trwałej poprawy stanu ich zdrowia i powrót do normalnego życia.
Osoby, które zdecydowane są na pośmiertne dawstwo organów, mogą skrócić proces podejmowania przez zespół lekarski decyzji o pobraniu narządów, nosząc przy sobie oświadczenie woli potwierdzające zgodę na podjęcie takich działań. Wzór dokumentu można znaleźć na stronach internetowych „Poltransplantu”. Podobnie jak inne podejmowane przez niektóre osoby działania, takie jak noszenie bransoletek czy nawet tatuaży ze zgodą, oświadczenie ma znaczenie informacyjne i zmusza do pełnej weryfikacji statusu osoby zmarłej w rejestrze sprzeciwów.
W każdym możliwym przypadku transplantolodzy rozmawiają na temat pobrania narządów z rodziną zmarłego, jednak jej opinia (o ile nie są opiekunami prawnymi potencjalnego dawcy) nie ma znaczenia prawnego w całym procesie. Istotne jest to, by osoba chcąca po śmierci oddać organy do przeszczepu albo niewyrażająca na to zgody rozmawiała o takiej ewentualności z najbliższymi, co zmniejszy natężenie emocji i ewentualne kontrowersje tuż po nieszczęśliwym, śmiertelnym wypadku.
Jaki jest stan polskiej transplantologii? Dowiesz się tego z filmu:
Dawstwo w przypadku żyjącej osoby
Innymi prawidłami rządzi się dawstwo organów w przypadku osoby żywej. W myśl obowiązujących przepisów może ona oddać narząd osobie z najbliższej rodziny. Możliwe jest też przekazanie, np. nerki, osobie niespokrewnionej, jeśli jest ona związana blisko z dawcą, a istnienie relacji potwierdzi sąd. Przepisy takie zapobiegają handlowi narządami i innym podobnym, nielegalnym i niemoralnym praktykom.
W każdym przypadku obowiązuje oczywiście zasada, że osoba wyrażająca zgodę na pobranie organu musi mieć zdolność do czynności prawnych, nie podejmuje decyzji pod przymusem ani w stanie ograniczonej poczytalności. Musi być również poinformowana o możliwych powikłaniach i ewentualnych szkodach, jakie może spowodować usunięcie np. nerki czy części wątroby.
Jak zostać dawcą komórek macierzystych?
Aby zostać dawcą komórek macierzystych szpiku, należy zarejestrować się w specjalnej bazie. W Polsce rejestr taki prowadzi np. fundacja DKMS. Można także zgłosić się do regionalnego centrum krwiodawstwa. Do instytucji takich kieruje się pisemną zgodę na umieszczenie w spisie potencjalnych dawców oraz dostarcza się próbki śliny, które służą do określenia antygenów zgodności tkankowej. Ich zbadanie jest niezbędne do ustalenia, komu można przekazać pobrany od dawcy materiał.
Informacje o wykrytych cechach antygenowych dawcy przesyłane są do ogólnoświatowego rejestru, w którym odpowiedniego materiału dla swoich chorych mogą poszukiwać wszyscy lekarze. Może się więc zdarzyć, że osoba zarejestrowana jako dawca zostanie poproszona o oddanie komórek macierzystych szpiku dla anonimowego chorego, który znajduje się na drugim końcu świata. Szanse na jego wyleczenie są tym większe, im większa grupa osób podejmie decyzję o zgłoszeniu się do rejestru dawców. Oddanie szpiku jest honorowe i nie wiążą się z korzyściami finansowymi. Kilkukrotny dawca może jednak otrzymać nadawaną przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej odznakę „Zasłużony Dawca Przeszczepu”. Upoważnia ona do korzystania ze świadczeń zdrowotnych na preferencyjnych warunkach.
Ile przeszczepów narządów wykonuje się u dzieci? Dowiesz się tego z filmu:
Warunki zdrowotne dla dawców organów
Dawcą organów może być osoba, która spełnia określone warunki zdrowotne i formalne:
- ma zdolność do czynności prawnych,
- jest w wieku 18–55 lat,
- nie ma znacznej niedowagi lub otyłości,
- nie choruje na choroby psychiczne,
- nie choruje na schorzenia ujęte na specjalnej liście, takie jak np. niewydolność nerek lub wątroby, czynna choroba nowotworowa, choroby zakaźne (np. wirusowe zapalenia wątroby, AIDS) czy autoimmunologiczne, nie przechodziła transplantacji lub rozległych zabiegów operacyjnych.
Ostateczną decyzję o zakwalifikowaniu danej osoby jako kandydata na dawcę zawsze podejmuje lekarz.
Bibliografia:
1. Centralny Rejestr Sprzeciwów, Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne do Spraw Transplantacji „Poltransplant”, https://www.poltransplant.org.pl/crs1.html, [dostęp 15 maja 2019].
2. Oświadczenie woli, Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne do Spraw Transplantacji „Poltransplant”, https://www.poltransplant.org.pl/ow.html, [dostęp 15 maja 2019].
3. Pokonajmy Nowotwory Krwi, Fundacja DKMS, https://www.dkms.pl/pl, [dostęp 15 maja 2019].
