Stalking to angielskie pojęcie, które w dosłownym tłumaczeniu oznacza podchody, śledzenie kogoś, a w terminologii prawnej nękanie, podszywanie się czy złośliwe niepokojenie. Ściganie takich działań następuje wyłącznie na wniosek pokrzywdzonego.
Co to jest stalking?
Stalking to działalność polegająca na prześladowaniu innej osoby w tej sferze jej życia, którą najczęściej uznaje się za prywatną. Stalker (lub stalkerka) stara się zdobyć wiedzę na temat obiektu swego zainteresowania, śledzi go, może domagać się kontaktu albo nękać swój cel komunikatami, wzbudzając poczucie zagrożenia i niepokoju. Prośby, żądania, nawet groźby podjęcia akcji prawnej kierowane przez osobę prześladowaną nie powodują zmniejszenia aktywności stalkera, a wręcz pobudzają go do zintensyfikowania swych maniakalnych działań.
Stalking w pracy
Stalking w pracy spotykany jest szczególnie w dużych firmach i korporacjach, w których nie wszyscy pracownicy bezpośrednio się znają. Zjawisko to należy odróżnić od nękania pracownika przez osobę na co dzień kierującą jego pracą. Takie działanie, czyli mobbing, ma charakter prześladowania, deprecjonowania, krytykowania (również publicznego), molestowania czy zmuszania do pracy poza jej standardowymi godzinami.
Zobacz także: Ergofobia – skąd się bierze lęk przed pracą i jak sobie z nim radzić?
Stalking w miejscu pracy lub w szkole to patologiczna relacja, jaka powstaje między obiektem nękania a prześladowcą – kolegą lub koleżanką, nieraz znanymi jedynie z widzenia. Uznając ofiarę za atrakcyjną, godną zainteresowania, a jednocześnie niedostępną, stalker zaczyna śledzić jej poczynania w pracy oraz w życiu prywatnym. Szuka pretekstu do kontaktu albo starannie skrywa swą tożsamość i anonimowo przesyła wiadomości nękanej osobie.
Psychologia stalkingu
Psychologiczna analiza działań stalkera jest trudna, gdyż motywów działań tego typu jest wiele. Prześladowcami stają się m.in. osoby, które:
- mają niską samoocenę i obawiają się odrzucenia przy próbach nawiązania kontaktu;
- są niespełnione w życiu emocjonalnym i realizują tak swoją fascynację inną osobą;
- nie przepracowały traumy z dzieciństwa (szczególnie dotyczącej patologii w rodzinie);
- mają zaburzenia seksualności albo psychopatyczne skłonności.
Skłonność do stalkingu powstaje również u osób po rozpadzie związku i kieruje się przeciw byłemu partnerowi czy partnerce. Decydujące znaczenie mają tu urażona duma, poczucie krzywdy, naruszenie przyjmowanego za pewnik poczucia wspólnoty i „własności” drugiej osoby oraz niekiedy złość i chęć zemsty. Byli partnerzy prześladują, próbują zastraszyć czy publicznie skompromitować swą ofiarę.
Działania stalkera (który czuje się pokrzywdzony brakiem reakcji swego obiektu lub negatywnym odbiorem swoich działań) często eskalują na tyle, że prześladowca staje się natarczywy i wulgarny, stara się wywołać lęk i przerażenie (np. głuchymi telefonami i tworzeniem wrażenia, że nieustannie obserwuje swoją ofiarę). Może też publikować w Internecie materiały kompromitujące nękaną osobę, wysyłać mniej lub bardziej wyimaginowane oskarżenia i skandaliczne materiały do rodziny lub do miejsca pracy.
Czym zajmuje się psychiatra i kiedy warto skorzystać z pomocy tego specjalisty? Odpowiedź zajdziesz w filmie:
Stalking w Internecie
Powszechna dostępność internetu i telefonii komórkowej sprawia, że stalkerzy zyskali nowe środowisko działania. Śledzą na bieżąco aktywność swych ofiar w mediach społecznościowych, zdobywając informacje o ich miejscu zamieszkania, pracy, znajomych i preferencjach. Stalker może nękać kogoś wiadomościami tekstowymi czy telefonami o każdej porze dnia i nocy oraz w każdym miejscu.
Zobacz także: Przyczyny i objawy wypalenia zawodowego. Jak sobie z nim radzić?
Stalking w kodeksie karnym
Kodeks karny rozpatruje zjawisko stalkingu w dwóch kategoriach:
- powtarzającego się nękania powodującego poczucie zagrożenia i naruszania sfery prywatności,
- podszywania się pod osobę prześladowaną w celu jej skompromitowania, zyskania informacji, przejęcia kontaktów czy spowodowania innej szkody.
Działania te zagrożone są karą pozbawienia wolności do lat trzech, a jeśli spowodują u przerażonej, zastraszonej osoby podjęcie próby samobójczej – nawet do 10 lat więzienia.
Drobne, jednorazowe działania o typie stalkingu mogą być traktowane jako wykroczenie złośliwego niepokojenia.
Jak bronić się przed stalkerem?
Doświadczenie uczy, że nie należy podejmować dialogu ze stalkerem ani angażować do tego celu znajomych (którzy sami mogą stać się ofiarami nękania). Można do niego wysłać stanowcze, pozbawione emocji żądanie zaprzestania nękania, ale nie należy tego w nieskończoność powtarzać – daje to stalkerowi poczucie bezkarności i kontroli nad ofiarą.
Znanego prześladowcę można wezwać oficjalnie na piśmie (nawet z pomocą prawnika) do zakończenia stalkingu. Jeśli dręczenie przyjmuje niepokojący charakter albo zaczyna wpływać na psychiczny stan ofiary, należy skierować zawiadomienie do organów ścigania. Aby działania śledczych doprowadziły do ukarania sprawcy, trzeba zachować wszystkie ewentualne listy, smsy, korespondencję, którą wysyłał za pośrednictwem e-maila czy komunikatorów, notować daty i czas nękających telefonów.
Zobacz także: Jak rozpoznać depresję endogenną? Przyczyny, objawy i leczenie tego zaburzenia psychicznego
Bibliografia:
1. K. Cygan, Ochrona prywatności i wizerunku w ujęciu art. 190a kodeksu karnego, [w:] „Bezpieczeństwo Współczesnego Świata. Prawne aspekty bezpieczeństwa”, Poznań 2014.
2. E. Łętowska, Kilka uwag o kradzieży tożsamości w Internecie – w praktyce, [w:] „Prawne i administracyjne aspekty komunikacji elektronicznej”, Wałbrzych 2018.
