Osoby obłożnie chore są szczególnie narażone na powstawanie odleżyn. Przyczyną dolegliwości są zaburzenia ukrwienia, powodujące wystąpienie zmian o różnym stopniu nasilenia. Mogą obejmować wyłącznie naskórek, a w ciężkich przypadkach także mięśnie i kości, wywołując rozległe stany zapalne. Odleżyny mogą przybrać postać głębokich, trudno gojących się ran, których pielęgnacja i leczenie jest niezwykle skomplikowane. Właśnie dlatego u pacjentów obłożnie chorych stosuje się skalę Norton, która pozwala określić ryzyko wystąpienia odleżyn. Pozwala to skutecznie zmniejszyć prawdopodobieństwo ich pojawienia się.
Skala Norton – kiedy należy ją zastosować?
Skalę Norton należy zawsze stosować u osób szczególnie narażonych na odleżyny, czyli u pacjentów obłożnie chorych. Istnieje jednak kilka dodatkowych czynników, które sprzyjają wystąpieniu odleżyn, a zalicza się do nich:
- całkowite unieruchomienie;
- otyłość;
- brak przytomności;
- podeszły wiek;
- niektóre przyjmowane leki;
- złe nawodnienie;
- niedożywienie;
- nadmierny spadek masy ciała (wynikający z utraty mięśni i tkanki tłuszczowej).
Takie osoby są narażone na powstawanie odleżyn wyższego stopnia, które są trudne w pielęgnacji i leczeniu.
Skala Norton – tabela
Punktowa skala Norton ocenia ryzyko powstawania odleżyn na podstawie 5 czynników ryzyka. Każdy z nich kwalifikuje się w skali od 1 do 4, a otrzymane wyniki należy zsumować. Tabela wygląda następująco:
| Stan fizyczny | Stan świadomości | Aktywność lokomocyjna | Stopień samodzielności zmian pozycji ciała | Nietrzymanie moczu i kału |
|---|---|---|---|---|
| dobry -4 | pełna -4 | chodzi samodzielnie -4 | pełna - 4 | nie występuje - 4 |
| dość dobry - 3 |
apatia - 3 |
chodzi z pomocą - 3 | lekko ograniczona - 3 |
sporadycznie -3 |
| zły - 2 | zaburzona - 2 |
porusza się na wózku inwalidzkim -2 |
bardzo ograniczona - 2 |
nietrzymanie moczu - 2 |
| bardzo zły -1 | stupor lub śpiączka - 2 | stale pozostaje w pozycji leżącej -1 |
całkowita niesprawność - 1 | nietrzymanie moczu i kału -1 |
Skala Norton jest przeznaczona do oceny stanów przewlekłych. Odpowiednia interpretacja skali Norton pozwala ocenić możliwość wystąpienia odleżyn u pacjenta. Przyjmuje się, że uzyskanie 14 lub mniej punktów oznacza ryzyko pojawienia się odleżyn. Im wynik jest niższy, tym większe niebezpieczeństwo wystąpienia odleżyn, zwłaszcza w najcięższej postaci.
Dlaczego należy stosować skalę Norton u pacjentów obłożnie chorych?
Ocenę ryzyka powstania odleżyn za pomocą skali Norton należy wykonać jak najwcześniej, ponieważ pozwala to zastosować efektywne środki zapobiegające zmianom, skrócić czas hospitalizacji i znacząco zmniejszyć koszty leczenia. W przypadku gdy zmiany już się pojawiły, konieczne jest określenie stopnia odleżyn, który zależy od rozległości i głębokości ran. Klasyfikacją zmian odleżynowych zawsze zajmuje się lekarz. Jedynie staranna opieka nad pacjentem obłożnie chorym może zapobiec powikłaniom, do których zalicza się zakażenia, zapalenie kości, zapalenie szpiku czy posocznicę.
Skala Norton pozwala określić ryzyko pojawienia się odleżyn i podjąć odpowiednie działania zapobiegające wystąpieniu zmian. W zależności od uzyskanej punktacji konieczne może być zapewnienie pacjentowi odpowiedniego łóżka, specjalistycznego materaca przeciwodleżynowego czy poduszki.
Niezbędne jest przestrzeganie wysokich standardów higienicznych, ponieważ odleżyny mogą powstać nawet w przeciągu kilku godzin. Najbardziej narażone na zmiany są okolice kości krzyżowej, kostek bocznych, krętarzy kości udowych i pięt. Za odleżyny odpowiadają siły tarcia i nacisku oraz tzw. siły ścinające, działające podczas zsuwania chorego z łóżka.
Jak zapobiegać odleżynom?
Skala Norton określa niebezpieczeństwo wystąpienia odleżyn i konieczność zapewnienia profesjonalnej opieki pielęgniarskiej. Bardzo ważne jest przestrzeganie zasad, dzięki którym można zapobiec wystąpieniu zmian lub przekształceniu się ich w głębokie, trudno gojące się rany. Podstawowym sposobem jest częsta zmiana pozycji ciała – pozycję ciała chorego należy zmieniać co 2 godziny. Powinny to robić dwie osoby. Jeśli opiekun jest jeden, to konieczne jest zastosowanie śliskiego podkładu i podtrzymywanie razem obu nóg, aby zapobiec złamaniom.
Pacjenta nie wolno układać pod kątem 90°, ponieważ powoduje to nadmierny ucisk na okolice kostek i krętarzy. Najlepszą profilaktyką odleżyn jest układanie chorego pod kątem 30° oraz wykonywanie kończynami ruchów biernych, co zmniejsza ryzyko wystąpienia przykurczy.
W profilaktyce odleżyn niezbędne jest stosowanie materaców przeciwodleżynowych oraz dokładne oczyszczanie i osuszanie skóry chorej osoby. Bieliznę pościelową należy dokładnie wygładzać, ponieważ wszelkie załamania mogą powodować zaczerwienienia i pęcherze.
Zobacz wideo: Budowa i funkcje skóry
